''Επικεντρώσου στη διαδικασία κι όχι στο αποτέλεσμα.''
Αυτό είναι το τελευταίο μήνυμα που μας δίνει η Barbara Oakley, μία εκ των διδασκόντων του μαθήματος που φέρει τον τίτλο ''Learning how to learn'', το οποίο είναι ένα διαδικτυακό μάθημα (MOOC) όπου διατίθεται στην πλατφόρμα του Coursera.
Είχα την τύχη να παρακολουθήσω πριν από δύο χρόνια το μάθημα αυτό και με βοήθησε να καταλάβω σε μεγαλύτερο βαθμό πως λειτουργεί ο ανθρώπινος εγκέφαλος κατά την διαδικασία της μάθησης. Έτσι είχα την ευκαιρία να δουλέψω διαφορετικά σε κάποια από τα μαθήματα της σχολής μου και όπως είναι φυσικό για τον ρέμπελο, δεν το έκανα. Δεν το έκανα γιατί δεν το πήρα τόσο στα σοβαρά ώστε να μελετήσω τις σημειώσεις που κράτησα από αυτό το MOOC κι έτσι δεν μπόρεσα να αφομοιώσω αυτές τις τόσο σημαντικές πληροφορίες-κλειδιά.
Κατά καιρούς, ωστόσο, τις ξαναδιαβάζω για να τα φρεσκάρω κι ευελπιστώ να τα θυμάμαι καλύτερα ώστε να βοηθηθώ. Όμως, οι σημειώσεις δε βοηθάνε όσο θα ήθελα κι έτσι είχα την φαεινή ιδέα να τα γράψω εδώ, παρουσιάζοντάς τα όσο καλύτερα μπορώ, να βοηθήσω έτσι κι εμένα αλλά κι εσάς, μ'ένα σμπάρο δυο τρυγόνια.
Ας δούμε όμως σε τι αφορά αυτό το μάθημα.
Ουσία και Στόχος
Στο μάθημα αυτό εξηγείται με έναν πολύ όμορφο και παιδαγωγικό τρόπο πως λειτουργεί ο εγκέφαλός μας όταν μαθαίνουμε. Συνδυάζοντας γνώσεις από την νευρολογία και την ψυχολογία γίνεται μια προσπάθεια ώστε να κατανοήσουμε καλύτερα πως λειτουργούμε, να δούμε που κάνουμε λάθη και πως μπορούμε να τα αποφύγουμε ώστε να αφομοιώνουμε ευκολότερα κάθε είδους γνώσεις.
Δομή
Το μάθημα χωρίζεται σε τέσσερις ενότητες-εβδομάδες: η πρώτη μας εισάγει στην έννοια της μάθησης, η δεύτερη και η τρίτη αφορούν τον τρόπο που δημιουργεί ο εγκέφαλος τα λεγόμενα νευρικά πρότυπα, την περίπτωση της αναβλητικότητας και τη φύση της μνήμης ενώ κατά την τελευταία μας παρουσιάζεται ο τρόπος που μπορούμε να αναγεννήσουμε τη μάθησή μας και να ξεκλειδώσουμε το δυναμικό μας.
Ας ξεκινήσουμε λοιπόν!
Ενότητα 1η
Η μάθηση αφορά τη διαδικασία απόκτησης πνευματικού υλικού. Ο άνθρωπος υπό μία έννοια είναι καταδικασμένος στο να μαθαίνει όσο ζει, καθώς σε καθημερινή βάση δέχεται από το εξωτερικό του περιβάλλον ερεθίσματα τα οποία του δίνουν τη δυνατότητα να γνωρίσει τον άγνωστο κόσμο, ο οποίος με αυτόν τον τρόπο του γίνεται γνωστός. Έτσι, αφού φιλτράρει τα δεδομένα μετουσιώνοντάς τα σε πληροφορίες, αποκτά γνώσεις οι οποίες τον βοηθούν στο να αναπτύξει δεξιότητες και να δημιουργήσει αξίες, επηρεάζοντας έτσι τη συμπεριφορά του.
Γι'αυτό λέμε πως, ο πνευματικός άνθρωπος τον οποίο θεωρούμε εξελιγμένο ζει όταν μαθαίνει, επειδή μαθαίνει όταν ζει. Είναι ένας εύλογος ενάρετος κύκλος που κάνει το πνεύμα να αναδύεται. Κάπως έτσι μας δίνεται η ευκαιρία να κατανοήσουμε γιατί πολλοί άνθρωποι δυσανασχετούν όταν μπαίνει η ζωή τους σε ρουτίνα. Όταν η ζωή μπαίνει σε κουτάκια δεν μπορεί να είναι πολύ όμορφη γιατί της λείπουν πράγματα. Κι αυτό είναι βαθιά μέσα μας χαραγμένο. Γι'αυτό επιζητούμε την αλλαγή. Είμαστε όντα από τη φύση μας προγραμματισμένα ώστε να αντιμετωπίζουμε την αλλαγή και να προσαρμοζόμαστε σε αυτήν. Γι'αυτό υπάρχουν τάσεις φυγής και ξεσπάσματα, βασιζόμενα στην χρόνια μελαγχολία και τα ήπια στάδια κατάθλιψης της σημερινής κοινωνίας.
Όμως, όλα αυτά είναι λόγια δικά μου, τείνω να βγω εκτός θέματος και πάλι. Ας δούμε τι μας λέει η Barbara.
~Τρόποι Σκέψης
Σύμφωνα με τη διδάσκουσα, υπάρχουν δύο ειδών τρόποι σκέψης: ο εστιασμένος (focused) και ο διάχυτος (diffused).
-Εστιασμένος: όταν συγκεντρώνομαι σε κάτι (συνηθισμένος τρόπος) - π.χ. αριθμητικοί υπολογισμοί
-Διάχυτος: όταν σκέφτομαι πιο ελεύθερα/χαλαρά (διαφορετικός τρόπος) - π.χ. νέες ιδέες
*Χρησιμοποιούμε μόνο τον ένα κάθε φορά.
Η χρησιμοποίησή τους καθημερινά μας βοηθά να μαθαίνουμε ευκολότερα με τους παρακάτω τρόπους:
-Λίγη δουλίτσα κάθε μέρα
-Χρήση μεταφορών
-Εναλλαγή μεταξύ των δύο τρόπων
~Αναβλητικότητα, Μνήμη και Ύπνος
Ένα εμπόδιο που στέκεται μπροστά στους περισσότερους αν όχι σε όλους είναι η αναβλητικότητα. Για να την αποφύγουμε υπάρχουν διάφορες τεχνικές εκ των οποίων η σημαντικότερη είναι αυτή που αποκαλείται Pomodoro.
Σύμφωνα με την τεχνική αυτή, εφόσον έχεις δει τι έχεις να κάνεις, θέτεις σε ένα χρονόμετρο αντίστροφη μέτρηση για 25 λεπτά δουλεύοντας χωρίς να αποσυντονίζεσαι και στο τέλος κάνεις ένα μικρό διάλειμμα 5 λεπτών δίνοντας στον εαυτό σου μια μικρή ανταμοιβή όπως για παράδειγμα το άκουσμα ενός τραγουδιού που σου αρέσει ή μια καραμέλα. Η διαδικασία επαναλαμβάνεται.
Έτσι αρχίζεις να μαθαίνεις στον εαυτό σου μια νέα συνήθεια και σιγά σιγά καταπολεμάς το πρόβλημα της αναβλητικότητας.
Γενικά, αναφέρει πως μέσω της συχνής πρακτικής εξάσκησης μπορεί να επιτευχθεί κάτι σταθερό και μόνιμο. Αυτό συμβαίνει γιατί χτίζονται στον εγκέφαλό μας τα λεγόμενα νευρικά πρότυπα τα οποία ενισχύουν τη μάθηση. Ειδικότερα, σε αφηρημένες ιδέες όπως στους τομείς της φιλοσοφίας, των μαθηματικών, της φυσικής κ.ά. είναι καίριας σημασίας η ανάπτυξη αυτών των προτύπων με το σωστό τρόπο.
Λίγη δουλίτσα κάθε μέρα. Όλα μαζί στο τέλος.
Όσον αφορά τη μνήμη μας, δύο σχετικοί τύποι από ένα μεγαλύτερο σύνολο είναι αυτοί της βραχυπρόθεσμης και της μακροπρόθεσμης μνήμης.
-Στη βραχυπρόθεσμη η συνείδησή μας κρατά συνήθως 4 αντικείμενα/κομμάτια πληροφοριών (π.χ.ένα μικρό σύνολο μνημονικών πληροφοριών, ας πούμε τους στίχους από ένα μουσικό κομμάτι.)
-Η μακροπρόθεσμη μνήμη μας στην ουσία αποτελεί την ''αποθήκη'' των πολλών πληροφοριών.
*Μέσω της επανάληψης μεταφέρουμε τις πληροφορίες από τη βραχυπρόθεσμη στη μακροπρόθεσμη μνήμη.
Στην ενότητα αυτή θα δούμε τι είναι τα νευρικά πρότυπα, πως δημιουργούνται και πως πολλές φορές πέφτουμε θύματα του ίδιου μας του εαυτού νομίζοντας πως έχουμε μάθει κάτι ενώ δεν το κάναμε. Επίσης, θα δούμε πόσο σημαντικό είναι να έχουμε δει την ''μεγάλη εικόνα'' αυτού που προσπαθούμε να μάθουμε, τι είναι αυτό που μας παρακινεί, την αξία της απόκτησης γνώσεων και μερικά προβλήματα που στέκονται ως εμπόδια στο δρόμο μας.
~Χτίσιμο νευρικών προτύπων
Γενικά, τα νευρικά πρότυπα είναι πακέτα πληροφοριών στα οποία ο εγκέφαλός μας έχει εύκολη πρόσβαση και το χτίσιμο αυτών των προτύπων αφορά στη σύνδεση διάφορων προτύπων πληροφοριών.
Οι ειδικοί απεικονίζουν τη συνείδησή μας κατά τη διάρκεια της συγκέντρωσης ως ένα χταπόδι το οποίο με τα πλοκάμια του κρατά 4 αντικείμενα της βραχυπρόθεσμης μνήμης. Αυτή η κατάσταση αφορά την εστιασμένη σκέψη κι όχι τη διάχυτη. Το άγχος, ο φόβος κι ο θυμός κάνουν αυτό το χταπόδι να χάνει την ικανότητά του να συγκρατεί αυτά τα 4 αντικείμενα. Γι'αυτό οι περισσότεροι από εμάς όταν βρεθούμε σε μια από αυτές τις καταστάσεις τα χάνουμε.
Τα νευρικά πρότυπα μεγαλώνουν όσο τα δουλεύουμε. Η πρακτική εξάσκηση και η επανάληψη είναι σημεία κλειδιά για να γίνει κανείς master στο αντικείμενο που μαθαίνει. Αλλά το σημαντικότερο όλων είναι να έχει πιάσει κάποιος τη βασική ιδέα, δηλαδή, να έχει κατανοήσει τα νευρικά πρότυπα.
Για να δημιουργήσουμε νευρικά πρότυπα ξεκινάμε από τα πιο απλά και κινούμαστε στα πιο σύνθετα. Ένα παράδειγμα είναι η γλώσσα. Για να μάθουμε την οποιαδήποτε γλώσσα, καλό θα είναι να ξεκινήσουμε από τα πιο απλά πράγματα όπως το αλφάβητο, κάποιες σημαντικές λέξεις και φράσεις και να περάσουμε στα πιο σύνθετα. Όλα αυτά είναι νευρικά πρότυπα και τα καλύτερα από αυτά είναι τα πρότυπα που δε χρειάζεται να επικαλούμαστε συνειδητά.
*Όταν ξαναλύνουμε κάτι (στην αρχή) μας βοηθά να καταλάβουμε γιατί κάποιος ακολούθησε τα σωστά βήματα.
Συνεπώς, εστιαζόμαστε σε αυτό που θέλουμε να μάθουμε προσπαθώντας παράλληλα να κατανοήσουμε τη βασική ιδέα. Το γενικό πλαίσιο, όχι μόνο πως να χρησιμοποιήσουμε κάτι αλλά πότε πρέπει και που.
*Πρέπει να ασχοληθεί κανείς μόνος του για να μάθει πραγματικά κάτι. Για παράδειγμα, να επιλύσει ένα μαθηματικό πρόβλημα αφού έχει δει την λύση, αυτό τον βοηθά.
Εν τούτοις, καμιά φορά ενίοτε πιστεύουμε πως μάθαμε κάτι ενώ αυτό δε συνέβη. Για παράδειγμα έχουμε διαβάσει μια μέρα πριν την εξέταση και τα θυμόμαστε όλα μέχρι τη στιγμή της εξέτασης, μετά την εξέταση όμως ξεχνάμε τα περισσότερα αν όχι όλα.
Για να μαθαίνουμε καλύτερα μπορούμε να κάνουμε τα εξής:
-Να ξανακαλέσουμε κάτι στη μνήμη μας, κάτι που μόλις διαβάσαμε, ενώ κοιτάμε αλλού (καλύτερη μέθοδος σύμφωνα με έρευνες). Ο χρόνος θα είναι πιο αποτελεσματικός. Το να ξαναδιαβάζει κάποιος κάτι είναι καλό μόνο στην περίπτωση των διαδοχικών επαναλήψεων μέσα σε μια εβδομάδα, όχι σε μια μέρα. Επίσης, η υπογράμμιση θα πρέπει να γίνεται προσεχτικά και στο ελάχιστο, ενώ λέξεις/φράσεις και σημειώσεις στο περιθώριο είναι σημαντικότατες καθώς συνθέτουν ιδέες.
-Να τεστάρουμε τον εαυτό μας αν έχουμε πιάσει την ιδέα.
-Να εκμεταλλευόμαστε την αξία του να κάνουμε λάθη. Μας βοηθάνε να κλείσουμε κενά και να αντιληφθούμε τη ροή.
*Συμβουλή: το να ξανακαλέσουμε κάτι στη μνήμη μας σε διαφορετικό περιβάλλον από αυτό στο οποίο μελετάμε ενισχύει την κατανόηση.
~Βλέποντας την Μεγάλη Εικόνα
Η μάθηση γίνεται πιο εύκολη όταν το αντικείμενο που μαθαίνουμε μας είναι ενδιαφέρον. Γενικότερα, η μάθηση μπορεί να γίνει παιχνίδι όταν ασχολούμαστε με κάτι που αγαπάμε.
Πολλά πράγματα μας συμβαίνουν ωστόσο κατά τη διαδικασία της μάθησης και μερικά από αυτά αφορούν τη βιοχημεία μας. Πιο συγκεκριμένα, τα νευρικά μας πρότυπα επηρεάζονται άμεσα από τους λεγόμενους νευροδιαβιβαστές οι οποίοι είναι χημικές ουσίες όπως η ακετυλοχολίνη,η ντοπαμίνη και η σεροτονίνη.
-Η ακετυλοχολίνη σχετίζεται με την εστιασμένη σκέψη και τις νέες πληροφορίες που αποθηκεύονται στην μακροπρόθεσμη μνήμη.
-Η ντοπαμίνη σχετίζεται με το κίνητρο, το ασυνείδητο και τις ανταμοιβές στη μάθηση. Για παράδειγμα, ντοπαμίνη εκρήγνυται όταν παίρνουμε απροσδόκητες ανταμοιβές. Έχει σημαντική επίδραση στη μάθηση και φαίνεται να επηρεάζει τον τρόπο που αποφασίζουμε. Η απώλειά της οδηγεί στο να καταρρίπτονται τα κίνητρα, αφού χάνεται το ενδιαφέρον σε πάρα πολλά πράγματα που κάποτε μας έδιναν ευχαρίστηση. Η μεγαλύτερη απώλειά της μπορεί να οδηγήσει ακόμη και σε Parkinson.
Ενώ, αν δεν έχουμε καθόλου από αυτήν, μπορούμε να βρεθούμε στην κατάσταση της κατατόνιας, δηλαδή, μια κατάσταση πλήρους αδράνειας.
-Η σεροτονίνη σχετίζεται με την κοινωνική ζωή. Τα αρσενικά που βρίσκονται στην κορυφή της πυραμίδας τους διαθέτουν την περισσότερη από αυτήν. Ενώ, οι ριψοκίνδυνες συμπεριφορές συνδέονται με χαμηλά ποσοστά σεροτονίνης. Για παράδειγμα, οι κατάδικοι των κακουργημάτων έχουν πάρα πολύ λίγη από αυτήν.
Θα πρέπει να έχουμε στο νου μας ότι τα συναισθήματα που έχουμε σχετίζονται με τη μάθηση. Για παράδειγμα, επηρεάζουν την αντίληψη και την προσοχή μας, άρα έχουν αντίκτυπο στη μάθηση και τη μνήμη.
Κάτι άλλο που είναι εξίσου σημαντικό είναι η λεγόμενη αμυγδαλή η οποία βρίσκεται κι αυτή στον εγκέφαλο. Είναι ένα κεντρικό σύστημα στο οποίο η γνωστική λειτουργία και τα συναισθήματα ολοκληρώνονται αποτελεσματικά. Ενώ αξίζει να αναφερθεί και ο ιππόκαμπος του εγκεφάλου ο οποίος σχετίζεται με τη μεταφορά πληροφοριών από τη βραχυπρόθεσμη στη μακροπρόθεσμη μνήμη.
Μια χαρούμενη αμυγδαλή κάνει τον μαθητή πιο αποτελεσματικό.
Το ωραίο με τα νευρικά πρότυπα είναι το γεγονός ότι μας βοηθάνε σε διάφορους τομείς και όχι μόνο σε έναν. Για παράδειγμα, νευρικά πρότυπα σχετικά με την επιστήμη των μαθηματικών μπορούν να μας βοηθήσουν και σε άλλους τομείς. Ουσιαστικά εφαρμόζουμε κάτι που μάθαμε, και από την θεωρία περνάμε στην πράξη.
Για την επίλυση προβλημάτων υπάρχουν δύο τρόποι:
-Ο ακολουθητικός, όταν από το ένα βήμα πάμε στο άλλο με λογική ακολουθία (εστιασμένος)
-Η ολιστική διαίσθηση (δημιουργική διάχυτη σκέψη - διαφορετικές εστιασμένες σκέψεις)
*Τα πιο δύσκολα προβλήματα επιλύονται με το 2ο τρόπο.
Η κ.Barbara μας λέει να έχουμε στο νου μας τον νόμο του serendipity. Είναι ένας νόμος ο οποίος λέει πως κάνοντας κάτι μπορεί να συμβεί και κάτι άλλο (θετικό) με τυχαίο τρόπο. Γι'αυτό η θεά τύχη ευνοεί αυτούς που προσπαθούν.
Μερικά από τα εμπόδια που ενδεχομένως μπορούν να μπουν στο δρόμο προς την μάθηση είναι τα ακόλουθα:
-Overlearning: όταν κάποιος συνεχίζει να μελετά κάτι το οποίο ήδη έχει μάθει. (Άξιο χρήσης όταν έχει να κάνει με θέματα όπως οι δημόσιες ομιλίες.) Μπορεί να οδηγήσει σε σπατάλη του χρόνου μελέτης.
-Einstellung: ουσιαστικά πρόκειται για ένα σύνολο σκέψεων ή και μόνο μια σκέψη η οποία μας εμποδίζει να βρούμε καλύτερη λύση σε ένα πρόβλημα, στέκεται δηλαδή μπροστά μας ως εμπόδιο.
*Μερικές φορές θα πρέπει να ξεμάθουμε κάτι που ξέρουμε για να μάθουμε κάτι νέο. Δε θα πρέπει να πέφτουμε στο λάθος του να θέλουμε να μπούμε στα βαθιά χωρίς να έχουμε μάθει κολύμπι. Είναι πολύ σημαντικό και στη μάθηση αλλά και στη ζωή μας να μπορούμε να βρούμε πραγματικές λύσεις.
Από την άλλη μπορούν να προκύψουν και ευκολίες:
-Deliberate practice: η σκόπιμη ενασχόληση κατά την αρχή του πιο δύσκολου θέματος. (Είναι η διαφορά του καλού και του άριστου μαθητή, οι πιο πολλοί στοχεύουμε πρώτα στα εύκολα κι αυτό φαίνεται να είναι λάθος.)
-Interleaving: όταν έχουμε τη βασική ιδέα σε ένα αντικείμενο μελέτης καλό θα είναι να δοκιμάζουμε να λύσουμε προβλήματα και σε άλλους τομείς.
*Θα πρέπει να προσέξουμε και να μάθουμε όχι μόνο πως να χρησιμοποιούμε κάτι αλλά επίσης πότε και που πρέπει. Έτσι χτίζεται η δημιουργικότητα. Καλό είναι, επίσης, να αφήνουμε για λίγο την πράξη και την επανάληψη και να σκεφτόμαστε πιο ανεξάρτητα.
Μόλις τελειώσαμε και τη δεύτερη ενότητα, δείτε μια ωραία εικόνα... :)
Οι επόμενες δύο ενότητες, έρχονται.... προσεχώς!
Αυτό είναι το τελευταίο μήνυμα που μας δίνει η Barbara Oakley, μία εκ των διδασκόντων του μαθήματος που φέρει τον τίτλο ''Learning how to learn'', το οποίο είναι ένα διαδικτυακό μάθημα (MOOC) όπου διατίθεται στην πλατφόρμα του Coursera.
Είχα την τύχη να παρακολουθήσω πριν από δύο χρόνια το μάθημα αυτό και με βοήθησε να καταλάβω σε μεγαλύτερο βαθμό πως λειτουργεί ο ανθρώπινος εγκέφαλος κατά την διαδικασία της μάθησης. Έτσι είχα την ευκαιρία να δουλέψω διαφορετικά σε κάποια από τα μαθήματα της σχολής μου και όπως είναι φυσικό για τον ρέμπελο, δεν το έκανα. Δεν το έκανα γιατί δεν το πήρα τόσο στα σοβαρά ώστε να μελετήσω τις σημειώσεις που κράτησα από αυτό το MOOC κι έτσι δεν μπόρεσα να αφομοιώσω αυτές τις τόσο σημαντικές πληροφορίες-κλειδιά.
Κατά καιρούς, ωστόσο, τις ξαναδιαβάζω για να τα φρεσκάρω κι ευελπιστώ να τα θυμάμαι καλύτερα ώστε να βοηθηθώ. Όμως, οι σημειώσεις δε βοηθάνε όσο θα ήθελα κι έτσι είχα την φαεινή ιδέα να τα γράψω εδώ, παρουσιάζοντάς τα όσο καλύτερα μπορώ, να βοηθήσω έτσι κι εμένα αλλά κι εσάς, μ'ένα σμπάρο δυο τρυγόνια.
Ας δούμε όμως σε τι αφορά αυτό το μάθημα.
Ουσία και Στόχος
Στο μάθημα αυτό εξηγείται με έναν πολύ όμορφο και παιδαγωγικό τρόπο πως λειτουργεί ο εγκέφαλός μας όταν μαθαίνουμε. Συνδυάζοντας γνώσεις από την νευρολογία και την ψυχολογία γίνεται μια προσπάθεια ώστε να κατανοήσουμε καλύτερα πως λειτουργούμε, να δούμε που κάνουμε λάθη και πως μπορούμε να τα αποφύγουμε ώστε να αφομοιώνουμε ευκολότερα κάθε είδους γνώσεις.
Δομή
Το μάθημα χωρίζεται σε τέσσερις ενότητες-εβδομάδες: η πρώτη μας εισάγει στην έννοια της μάθησης, η δεύτερη και η τρίτη αφορούν τον τρόπο που δημιουργεί ο εγκέφαλος τα λεγόμενα νευρικά πρότυπα, την περίπτωση της αναβλητικότητας και τη φύση της μνήμης ενώ κατά την τελευταία μας παρουσιάζεται ο τρόπος που μπορούμε να αναγεννήσουμε τη μάθησή μας και να ξεκλειδώσουμε το δυναμικό μας.
Ας ξεκινήσουμε λοιπόν!
Ενότητα 1η
Η μάθηση αφορά τη διαδικασία απόκτησης πνευματικού υλικού. Ο άνθρωπος υπό μία έννοια είναι καταδικασμένος στο να μαθαίνει όσο ζει, καθώς σε καθημερινή βάση δέχεται από το εξωτερικό του περιβάλλον ερεθίσματα τα οποία του δίνουν τη δυνατότητα να γνωρίσει τον άγνωστο κόσμο, ο οποίος με αυτόν τον τρόπο του γίνεται γνωστός. Έτσι, αφού φιλτράρει τα δεδομένα μετουσιώνοντάς τα σε πληροφορίες, αποκτά γνώσεις οι οποίες τον βοηθούν στο να αναπτύξει δεξιότητες και να δημιουργήσει αξίες, επηρεάζοντας έτσι τη συμπεριφορά του.
Γι'αυτό λέμε πως, ο πνευματικός άνθρωπος τον οποίο θεωρούμε εξελιγμένο ζει όταν μαθαίνει, επειδή μαθαίνει όταν ζει. Είναι ένας εύλογος ενάρετος κύκλος που κάνει το πνεύμα να αναδύεται. Κάπως έτσι μας δίνεται η ευκαιρία να κατανοήσουμε γιατί πολλοί άνθρωποι δυσανασχετούν όταν μπαίνει η ζωή τους σε ρουτίνα. Όταν η ζωή μπαίνει σε κουτάκια δεν μπορεί να είναι πολύ όμορφη γιατί της λείπουν πράγματα. Κι αυτό είναι βαθιά μέσα μας χαραγμένο. Γι'αυτό επιζητούμε την αλλαγή. Είμαστε όντα από τη φύση μας προγραμματισμένα ώστε να αντιμετωπίζουμε την αλλαγή και να προσαρμοζόμαστε σε αυτήν. Γι'αυτό υπάρχουν τάσεις φυγής και ξεσπάσματα, βασιζόμενα στην χρόνια μελαγχολία και τα ήπια στάδια κατάθλιψης της σημερινής κοινωνίας.
Όμως, όλα αυτά είναι λόγια δικά μου, τείνω να βγω εκτός θέματος και πάλι. Ας δούμε τι μας λέει η Barbara.
~Τρόποι Σκέψης
Σύμφωνα με τη διδάσκουσα, υπάρχουν δύο ειδών τρόποι σκέψης: ο εστιασμένος (focused) και ο διάχυτος (diffused).
-Εστιασμένος: όταν συγκεντρώνομαι σε κάτι (συνηθισμένος τρόπος) - π.χ. αριθμητικοί υπολογισμοί
-Διάχυτος: όταν σκέφτομαι πιο ελεύθερα/χαλαρά (διαφορετικός τρόπος) - π.χ. νέες ιδέες
*Χρησιμοποιούμε μόνο τον ένα κάθε φορά.
Η χρησιμοποίησή τους καθημερινά μας βοηθά να μαθαίνουμε ευκολότερα με τους παρακάτω τρόπους:
-Λίγη δουλίτσα κάθε μέρα
-Χρήση μεταφορών
-Εναλλαγή μεταξύ των δύο τρόπων
~Αναβλητικότητα, Μνήμη και Ύπνος
Ένα εμπόδιο που στέκεται μπροστά στους περισσότερους αν όχι σε όλους είναι η αναβλητικότητα. Για να την αποφύγουμε υπάρχουν διάφορες τεχνικές εκ των οποίων η σημαντικότερη είναι αυτή που αποκαλείται Pomodoro.
Σύμφωνα με την τεχνική αυτή, εφόσον έχεις δει τι έχεις να κάνεις, θέτεις σε ένα χρονόμετρο αντίστροφη μέτρηση για 25 λεπτά δουλεύοντας χωρίς να αποσυντονίζεσαι και στο τέλος κάνεις ένα μικρό διάλειμμα 5 λεπτών δίνοντας στον εαυτό σου μια μικρή ανταμοιβή όπως για παράδειγμα το άκουσμα ενός τραγουδιού που σου αρέσει ή μια καραμέλα. Η διαδικασία επαναλαμβάνεται.
Έτσι αρχίζεις να μαθαίνεις στον εαυτό σου μια νέα συνήθεια και σιγά σιγά καταπολεμάς το πρόβλημα της αναβλητικότητας.
Γενικά, αναφέρει πως μέσω της συχνής πρακτικής εξάσκησης μπορεί να επιτευχθεί κάτι σταθερό και μόνιμο. Αυτό συμβαίνει γιατί χτίζονται στον εγκέφαλό μας τα λεγόμενα νευρικά πρότυπα τα οποία ενισχύουν τη μάθηση. Ειδικότερα, σε αφηρημένες ιδέες όπως στους τομείς της φιλοσοφίας, των μαθηματικών, της φυσικής κ.ά. είναι καίριας σημασίας η ανάπτυξη αυτών των προτύπων με το σωστό τρόπο.
Λίγη δουλίτσα κάθε μέρα. Όλα μαζί στο τέλος.
Όσον αφορά τη μνήμη μας, δύο σχετικοί τύποι από ένα μεγαλύτερο σύνολο είναι αυτοί της βραχυπρόθεσμης και της μακροπρόθεσμης μνήμης.
-Στη βραχυπρόθεσμη η συνείδησή μας κρατά συνήθως 4 αντικείμενα/κομμάτια πληροφοριών (π.χ.ένα μικρό σύνολο μνημονικών πληροφοριών, ας πούμε τους στίχους από ένα μουσικό κομμάτι.)
-Η μακροπρόθεσμη μνήμη μας στην ουσία αποτελεί την ''αποθήκη'' των πολλών πληροφοριών.
*Μέσω της επανάληψης μεταφέρουμε τις πληροφορίες από τη βραχυπρόθεσμη στη μακροπρόθεσμη μνήμη.
Μια τεχνική για να καταφέρουμε αυτή τη μεταφορά είναι η παρακάτω: έστω πως θέλουμε να μάθουμε ένα κεφάλαιο ενός βιβλίου αρκετά καλά. Αντί να το διαβάσουμε 2-3 ή και 4 φορές μέσα σε μια μέρα πιστεύοντας πως το μάθαμε αρκετά καλά και κάνοντας ό,τι καλύτερο μπορούσαμε, θα ήταν καλύτερο να το μελετήσουμε στη διάρκεια μιας εβδομάδας.
Για παράδειγμα κάπως έτσι:
-Δευτέρα: πρώτη αναγνωριστική ανάγνωση
-Τρίτη: δεύτερη πιο προσεγμένη ανάγνωση
-Τετάρτη: τρίτη συγκεντρωμένη όσο το δυνατόν περισσότερο ανάγνωση
-Παρασκευή: τέταρτη ανάγνωση που θα στοχεύει στο να καλυφθεί κάτι που τυχόν παρερμηνεύθηκε
-Κυριακή: πέμπτη ανάγνωση επανάληψης
Κάτι στο οποίο οι περισσότεροι από εμάς δε δίνουμε τη δέουσα σημασία κυρίως λόγω άγνοιας και το οποίο είναι ιδιαίτερα σημαντικό είναι ο ύπνος. Ο ύπνος μας βοηθάει να είμαστε πιο υγιείς στο σώμα και στο νου. Κατά τη διάρκεια του ύπνου ο εγκέφαλός μας επανεξετάζει τα όσα προσπαθούμε να μάθουμε κι έτσι καθίσταται ένας από τους σημαντικότερους φορείς.
Ο δεύτερος διδάσκων του μαθήματος αυτού λέγεται Terry Sejnowski.
Ο κύριος αυτός μας αναφέρει τα παρακάτω τα οποία και θεωρεί ιδιαίτερα χρήσιμα:
-Μάθηση μέσα από τη δοκιμή.
-Μάθηση μέσω της ώσμωσης από τους ειδικούς.
-Η γυμναστική βοηθά τον αριθμό των νέων νευρών τα οποία γεννιούνται να αυξηθεί.
-Ενεργητική π.χ. μέσω συζητήσεως, μάθηση σε αντίθεση με την παθητική.
-Ανοιχτό κι όχι κλειστό περιβάλλον.
-Καλοί συνεργάτες.
-Δημιουργικό περιβάλλον καθώς μας βοηθά να είμαστε δημιουργικοί.
-Να μην τα παρατάμε.
-Τεστάκια: όταν δε μπορούμε να λύσουμε κάτι, απλά συνεχίζουμε παρακάτω, η απάντηση μπορεί να μας έρθει στο νου σε λίγο.
-Η επιτυχία στη ζωή μπορεί να έρθει μέσω του πάθους και της επιμονής. Το να είμαστε έξυπνοι απλά δε θα μας κάνεις επιτυχείς στα σίγουρα.
-Θα πρέπει να δούμε με διαφορετική ματιά και προοπτική τον κόσμο γύρω μας κι έτσι θα ανακαλύψουμε νέα πράγματα.
Αυτά παρουσιάστηκαν την πρώτη εβδομάδα και τα σημαντικότερα συνοψίζονται στην περίληψη αυτή:
-Είναι καλό εφόσον κολλήσαμε κάπου σε κάποιο πρόβλημα (εστιασμένη σκέψη) να ηρεμήσουμε, να χαλαρώσουμε και να πάρουμε το χρόνο μας, η λύση μπορεί να μας έρθει (διάχυτη σκέψη).
-Η γυμναστική βοηθάει τη μνήμη και τη μάθηση!
Ενότητα 2η
Στην ενότητα αυτή θα δούμε τι είναι τα νευρικά πρότυπα, πως δημιουργούνται και πως πολλές φορές πέφτουμε θύματα του ίδιου μας του εαυτού νομίζοντας πως έχουμε μάθει κάτι ενώ δεν το κάναμε. Επίσης, θα δούμε πόσο σημαντικό είναι να έχουμε δει την ''μεγάλη εικόνα'' αυτού που προσπαθούμε να μάθουμε, τι είναι αυτό που μας παρακινεί, την αξία της απόκτησης γνώσεων και μερικά προβλήματα που στέκονται ως εμπόδια στο δρόμο μας.
~Χτίσιμο νευρικών προτύπων
Γενικά, τα νευρικά πρότυπα είναι πακέτα πληροφοριών στα οποία ο εγκέφαλός μας έχει εύκολη πρόσβαση και το χτίσιμο αυτών των προτύπων αφορά στη σύνδεση διάφορων προτύπων πληροφοριών.
Οι ειδικοί απεικονίζουν τη συνείδησή μας κατά τη διάρκεια της συγκέντρωσης ως ένα χταπόδι το οποίο με τα πλοκάμια του κρατά 4 αντικείμενα της βραχυπρόθεσμης μνήμης. Αυτή η κατάσταση αφορά την εστιασμένη σκέψη κι όχι τη διάχυτη. Το άγχος, ο φόβος κι ο θυμός κάνουν αυτό το χταπόδι να χάνει την ικανότητά του να συγκρατεί αυτά τα 4 αντικείμενα. Γι'αυτό οι περισσότεροι από εμάς όταν βρεθούμε σε μια από αυτές τις καταστάσεις τα χάνουμε.
Τα νευρικά πρότυπα μεγαλώνουν όσο τα δουλεύουμε. Η πρακτική εξάσκηση και η επανάληψη είναι σημεία κλειδιά για να γίνει κανείς master στο αντικείμενο που μαθαίνει. Αλλά το σημαντικότερο όλων είναι να έχει πιάσει κάποιος τη βασική ιδέα, δηλαδή, να έχει κατανοήσει τα νευρικά πρότυπα.
Για να δημιουργήσουμε νευρικά πρότυπα ξεκινάμε από τα πιο απλά και κινούμαστε στα πιο σύνθετα. Ένα παράδειγμα είναι η γλώσσα. Για να μάθουμε την οποιαδήποτε γλώσσα, καλό θα είναι να ξεκινήσουμε από τα πιο απλά πράγματα όπως το αλφάβητο, κάποιες σημαντικές λέξεις και φράσεις και να περάσουμε στα πιο σύνθετα. Όλα αυτά είναι νευρικά πρότυπα και τα καλύτερα από αυτά είναι τα πρότυπα που δε χρειάζεται να επικαλούμαστε συνειδητά.
*Όταν ξαναλύνουμε κάτι (στην αρχή) μας βοηθά να καταλάβουμε γιατί κάποιος ακολούθησε τα σωστά βήματα.
Συνεπώς, εστιαζόμαστε σε αυτό που θέλουμε να μάθουμε προσπαθώντας παράλληλα να κατανοήσουμε τη βασική ιδέα. Το γενικό πλαίσιο, όχι μόνο πως να χρησιμοποιήσουμε κάτι αλλά πότε πρέπει και που.
*Πρέπει να ασχοληθεί κανείς μόνος του για να μάθει πραγματικά κάτι. Για παράδειγμα, να επιλύσει ένα μαθηματικό πρόβλημα αφού έχει δει την λύση, αυτό τον βοηθά.
Εν τούτοις, καμιά φορά ενίοτε πιστεύουμε πως μάθαμε κάτι ενώ αυτό δε συνέβη. Για παράδειγμα έχουμε διαβάσει μια μέρα πριν την εξέταση και τα θυμόμαστε όλα μέχρι τη στιγμή της εξέτασης, μετά την εξέταση όμως ξεχνάμε τα περισσότερα αν όχι όλα.
Για να μαθαίνουμε καλύτερα μπορούμε να κάνουμε τα εξής:
-Να ξανακαλέσουμε κάτι στη μνήμη μας, κάτι που μόλις διαβάσαμε, ενώ κοιτάμε αλλού (καλύτερη μέθοδος σύμφωνα με έρευνες). Ο χρόνος θα είναι πιο αποτελεσματικός. Το να ξαναδιαβάζει κάποιος κάτι είναι καλό μόνο στην περίπτωση των διαδοχικών επαναλήψεων μέσα σε μια εβδομάδα, όχι σε μια μέρα. Επίσης, η υπογράμμιση θα πρέπει να γίνεται προσεχτικά και στο ελάχιστο, ενώ λέξεις/φράσεις και σημειώσεις στο περιθώριο είναι σημαντικότατες καθώς συνθέτουν ιδέες.
-Να τεστάρουμε τον εαυτό μας αν έχουμε πιάσει την ιδέα.
-Να εκμεταλλευόμαστε την αξία του να κάνουμε λάθη. Μας βοηθάνε να κλείσουμε κενά και να αντιληφθούμε τη ροή.
*Συμβουλή: το να ξανακαλέσουμε κάτι στη μνήμη μας σε διαφορετικό περιβάλλον από αυτό στο οποίο μελετάμε ενισχύει την κατανόηση.
~Βλέποντας την Μεγάλη Εικόνα
Η μάθηση γίνεται πιο εύκολη όταν το αντικείμενο που μαθαίνουμε μας είναι ενδιαφέρον. Γενικότερα, η μάθηση μπορεί να γίνει παιχνίδι όταν ασχολούμαστε με κάτι που αγαπάμε.
Πολλά πράγματα μας συμβαίνουν ωστόσο κατά τη διαδικασία της μάθησης και μερικά από αυτά αφορούν τη βιοχημεία μας. Πιο συγκεκριμένα, τα νευρικά μας πρότυπα επηρεάζονται άμεσα από τους λεγόμενους νευροδιαβιβαστές οι οποίοι είναι χημικές ουσίες όπως η ακετυλοχολίνη,η ντοπαμίνη και η σεροτονίνη.
-Η ακετυλοχολίνη σχετίζεται με την εστιασμένη σκέψη και τις νέες πληροφορίες που αποθηκεύονται στην μακροπρόθεσμη μνήμη.
-Η ντοπαμίνη σχετίζεται με το κίνητρο, το ασυνείδητο και τις ανταμοιβές στη μάθηση. Για παράδειγμα, ντοπαμίνη εκρήγνυται όταν παίρνουμε απροσδόκητες ανταμοιβές. Έχει σημαντική επίδραση στη μάθηση και φαίνεται να επηρεάζει τον τρόπο που αποφασίζουμε. Η απώλειά της οδηγεί στο να καταρρίπτονται τα κίνητρα, αφού χάνεται το ενδιαφέρον σε πάρα πολλά πράγματα που κάποτε μας έδιναν ευχαρίστηση. Η μεγαλύτερη απώλειά της μπορεί να οδηγήσει ακόμη και σε Parkinson.
Ενώ, αν δεν έχουμε καθόλου από αυτήν, μπορούμε να βρεθούμε στην κατάσταση της κατατόνιας, δηλαδή, μια κατάσταση πλήρους αδράνειας.
-Η σεροτονίνη σχετίζεται με την κοινωνική ζωή. Τα αρσενικά που βρίσκονται στην κορυφή της πυραμίδας τους διαθέτουν την περισσότερη από αυτήν. Ενώ, οι ριψοκίνδυνες συμπεριφορές συνδέονται με χαμηλά ποσοστά σεροτονίνης. Για παράδειγμα, οι κατάδικοι των κακουργημάτων έχουν πάρα πολύ λίγη από αυτήν.
Θα πρέπει να έχουμε στο νου μας ότι τα συναισθήματα που έχουμε σχετίζονται με τη μάθηση. Για παράδειγμα, επηρεάζουν την αντίληψη και την προσοχή μας, άρα έχουν αντίκτυπο στη μάθηση και τη μνήμη.
Κάτι άλλο που είναι εξίσου σημαντικό είναι η λεγόμενη αμυγδαλή η οποία βρίσκεται κι αυτή στον εγκέφαλο. Είναι ένα κεντρικό σύστημα στο οποίο η γνωστική λειτουργία και τα συναισθήματα ολοκληρώνονται αποτελεσματικά. Ενώ αξίζει να αναφερθεί και ο ιππόκαμπος του εγκεφάλου ο οποίος σχετίζεται με τη μεταφορά πληροφοριών από τη βραχυπρόθεσμη στη μακροπρόθεσμη μνήμη.
Μια χαρούμενη αμυγδαλή κάνει τον μαθητή πιο αποτελεσματικό.
Το ωραίο με τα νευρικά πρότυπα είναι το γεγονός ότι μας βοηθάνε σε διάφορους τομείς και όχι μόνο σε έναν. Για παράδειγμα, νευρικά πρότυπα σχετικά με την επιστήμη των μαθηματικών μπορούν να μας βοηθήσουν και σε άλλους τομείς. Ουσιαστικά εφαρμόζουμε κάτι που μάθαμε, και από την θεωρία περνάμε στην πράξη.
Για την επίλυση προβλημάτων υπάρχουν δύο τρόποι:
-Ο ακολουθητικός, όταν από το ένα βήμα πάμε στο άλλο με λογική ακολουθία (εστιασμένος)
-Η ολιστική διαίσθηση (δημιουργική διάχυτη σκέψη - διαφορετικές εστιασμένες σκέψεις)
*Τα πιο δύσκολα προβλήματα επιλύονται με το 2ο τρόπο.
Η κ.Barbara μας λέει να έχουμε στο νου μας τον νόμο του serendipity. Είναι ένας νόμος ο οποίος λέει πως κάνοντας κάτι μπορεί να συμβεί και κάτι άλλο (θετικό) με τυχαίο τρόπο. Γι'αυτό η θεά τύχη ευνοεί αυτούς που προσπαθούν.
Μερικά από τα εμπόδια που ενδεχομένως μπορούν να μπουν στο δρόμο προς την μάθηση είναι τα ακόλουθα:
-Overlearning: όταν κάποιος συνεχίζει να μελετά κάτι το οποίο ήδη έχει μάθει. (Άξιο χρήσης όταν έχει να κάνει με θέματα όπως οι δημόσιες ομιλίες.) Μπορεί να οδηγήσει σε σπατάλη του χρόνου μελέτης.
-Einstellung: ουσιαστικά πρόκειται για ένα σύνολο σκέψεων ή και μόνο μια σκέψη η οποία μας εμποδίζει να βρούμε καλύτερη λύση σε ένα πρόβλημα, στέκεται δηλαδή μπροστά μας ως εμπόδιο.
*Μερικές φορές θα πρέπει να ξεμάθουμε κάτι που ξέρουμε για να μάθουμε κάτι νέο. Δε θα πρέπει να πέφτουμε στο λάθος του να θέλουμε να μπούμε στα βαθιά χωρίς να έχουμε μάθει κολύμπι. Είναι πολύ σημαντικό και στη μάθηση αλλά και στη ζωή μας να μπορούμε να βρούμε πραγματικές λύσεις.
Από την άλλη μπορούν να προκύψουν και ευκολίες:
-Deliberate practice: η σκόπιμη ενασχόληση κατά την αρχή του πιο δύσκολου θέματος. (Είναι η διαφορά του καλού και του άριστου μαθητή, οι πιο πολλοί στοχεύουμε πρώτα στα εύκολα κι αυτό φαίνεται να είναι λάθος.)
-Interleaving: όταν έχουμε τη βασική ιδέα σε ένα αντικείμενο μελέτης καλό θα είναι να δοκιμάζουμε να λύσουμε προβλήματα και σε άλλους τομείς.
*Θα πρέπει να προσέξουμε και να μάθουμε όχι μόνο πως να χρησιμοποιούμε κάτι αλλά επίσης πότε και που πρέπει. Έτσι χτίζεται η δημιουργικότητα. Καλό είναι, επίσης, να αφήνουμε για λίγο την πράξη και την επανάληψη και να σκεφτόμαστε πιο ανεξάρτητα.
Μόλις τελειώσαμε και τη δεύτερη ενότητα, δείτε μια ωραία εικόνα... :)
Οι επόμενες δύο ενότητες, έρχονται.... προσεχώς!
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου