Χρόνια πολλά Φιλοσοφία

Για κάποιο λόγο που δεν ξέρω, γιορτάζουμε κάθε μέρα κι από κάτι διαφορετικό. Κανονικά, η ίδια η ζωή γιορτάζει κάθε μέρα όλη μέρα χωρίς σταματημό, και η ζωή είμαστε εμείς κι όλα όσα βρίσκονται στον κόσμο μας, ίσως κι αυτά που δε βρίσκονται...

Εν πάση περιπτώση, σήμερα είδα πως γιορτάζεις, ω, εσύ, αγαπημένη μου φιλοσοφία. Δεν ξέρω αν όντως σήμερα φοράς τα γιορτινά σου, το διαδίκτυο δε με βοηθάει να το εξακριβώσω δεόντως. Ωστόσο, είτε τα φοράς είτε όχι, νομίζω πως είναι μια καλή ευκαιρία να σου ευχηθώ τα  χρόνια πολλά, να σε ευχαριστήσω που υπάρχεις και να σε ασπαστώ ως την πιο ιερή γυναίκα.

Φιλοσοφία μου, εσύ μητέρα των ανθρώπων, σκέψη της σκέψης μας, εσύ είσαι που μας δίνεις τα φώτα σου και μας οδηγείς μπροστά, στο γνωστό μας άγνωστο! Εσύ που είσαι η συνείδηση της ανθρωπότητας, που μας εξηγείς όσο μπορείς το ανεξήγητο της ζωής και που μας βοηθάς να καταλάβουμε τον εαυτό μας, τι θα κάναμε χωρίς εσένα; Μήπως δε θα ζούσαμε μέσα στα τροπικά δάση ακόμη; Στα λαγκάδια και τις βουνοπλαγιές ως άλλα κοπάδια ζώων; Στερημένοι από κάθε στοχασμό και γνώση;

Αχ, εσύ, εσύ γλυκιά ερωμένη, που μας συντροφεύεις - όχι μόνο τα βράδια - στα βρόμικα σεντόνια της ψυχής μας. Εσύ νόστιμο κορίτσι με τα ωραία σου... Φίλη της αγάπης για ζωή! Σ'ευχαριστούμε που μας κάνεις να είμαστε, αυτό που είμαστε, κι ας μην το δεχόμαστε, μικροί ακόμη μπρος στο μεγαλείο της αλήθειας σου!

Στα μονοπάτια σου, περιπατητές σε δόξασαν, τους κράτησες ζωντανούς τω πνεύματι κι εμείς γι'αυτό Αγία σ'ονομάσαμε! Είσαι η ίδια η ζωή, η απόδειξη της ύπαρξής της, κι εμείς, δεν είμαστε άλλοι από τα κύτταρά σου.

Εσύ γιορτάζεις, και χθες και σήμερα και αύριο, για πάντα! Κι εμείς, αν και ματαιοπονούμε, σου αναγνωρίζουμε την αξία σου, κι ας μην είμαστε μονιασμένοι μεταξύ μας, κι ας μη σε βλέπουν οι πλείστοι σαν τη Θεία Πρόνοια, κι ας αλληλοκατηγορούμαστε για όλα. Ευτυχώς, οι πλέον σοφοί από εμάς, εκτός από το να σε κατανοούν, σε σμιλεύουν κιόλας, κι είναι τα χέρια τους απαλά όπως οι ψυχές τους ζώσες.

Φιλοσοφία μου, πολυαγαπημένη μου κυρά, δώσε μας κουράγιο να διάγουμε το βίο μας, να τον κάνουμε μεστό, τέτοιον που να πέσει, όταν θα'χει έρθει η ώρα μας, σαν το ώριμο μήλο της σοφίας σου.

Χρόνια καλά Φιλοσοφία μου, γιατί τα πολλά είναι άτοπα...

Η άπειρή μας αγάπη για σε, μας κάνει να νιώθουμε ζωντανοί! Άγγιξέ μας λίγο, πριν γίνουμε στάχτη και γυρίσουμε εκεί απ'όπου προήλθαμε, δηλαδή στο τίποτα, και δώσε μας το αιώνιό σου χάδι, το τρυφερό σου φιλί...

Animated Φιλόσοφοι

Μια αγαπημένη σειρά της ΕΤ3 ακούει στο όνομα ''Animated Φιλόσοφοι''. Αφορά ουσιαστικά την προβολή κάποιων σημαντικών φιλοσόφων που πέρασαν από αυτόν τον μάταιο κόσμο...

Ο Γιώργος Χατζηβασιλείου με έναν πολύ όμορφο τρόπο, αξιοποιώντας ουσιαστικά τα animations, μας δίνει μια ιδέα και ίσως το ζουμί από τη φιλοσοφία τους. Φιλόσοφοι όπως ο Σωκράτης, ο Πλάτων κι ο Αριστοτέλης γίνονται πιο εύκολα κατανοητοί μέσα από τα συγκεκριμένα βίντεο. Μπορεί να φαίνονται παιδικά, κι ως ένα βαθμό είναι, καθώς μέσα από την παρούσα δουλειά δίνεται η ευκαιρία και σε μικρότερους σε ηλικία να γνωρίσουν τους φιλόσοφους αυτούς, ωστόσο, είναι κατάλληλο υλικό και για ενηλίκους που δεν έτυχε να έρθουν σε επαφή ποτέ με τους πατέρες της φιλοσοφίας.

Ποιος πρωτομίλησε για τη φιλοσοφία, είπε για ηλιοκεντρικό σύστημα και ισότητα ανάμεσα στα φύλα; Ποιος μίλησε για τη μεταβολή, τον λόγο, τη διαλεκτική και τη σχετικότητα; Ποιος αποσαφήνισε τη διάκριση μεταξύ πραγματικού και φαινομενικού, συνέλαβε τον ορθολογισμό και είναι πατέρας του ρεύματος της οντολογίας/μεταφυσικής; Αυτά κι άλλα πολλά ''ποιος αυτό, ποιος εκείνο'' μπορούν να απαντηθούν εύκολα σε αυτά τα βιντεάκια 20 μόνο λεπτών...

Πραγματικά, είναι μια πολύ όμορφη κίνηση από πολλές απόψεις αυτή η σειρά που είχε πρωτοξεκινήσει πριν χρόνια στην ελληνική τηλεόραση κι έκτοτε αναμεταδίδεται μέσω επαναλήψεων, μακάρι να υπήρχαν περισσότερες εκπομπές τέτοιου τύπου, εκλαϊκευτικές, σε θέματα όπως η επιστήμη, η φιλοσοφία και η τέχνη εν γένει.

Για το υλικό πατήστε εδώ, αλλά δεν είναι αναρτημένο με σειρά και τάξη, γι'αυτό θα σας συμβούλευα να το δείτε ως εξής:

1.   Πυθαγόρας
2.   Ηράκλειτος
3.   Παρμενίδης
4.   Εμπεδοκλής
5.   Δημόκριτος
6.   Σωκράτης
7.   Πλάτων
8.   Αριστοτέλης
9.   Επίκουρος
10. Πλωτίνος
11. Αυγουστίνος
12. Θωμάς Ακινάτης

Για να δούμε, θα καταλάβετε αν υπάρχει σύνδεση μεταξύ τους;

Χάρτινοι Πύργοι

Άλλη μια μέρα. Μια στάλα νερού που γεμίζει το κουβαδάκι της ζωής μας. Μεγαλώνοντας στο ψέμα γίνεσαι κομμάτι του. Ένα matrix στο οποίο η πραγματικότητα μοιάζει να'ναι τόσο αληθινή, όσο αληθινή είναι και η αγάπη μας για τα παιδιά μας.

Πιάσε τούβλο, βάλε τούβλο κι ο πύργος μεγαλώνει. Θεέ και Κύριε! Πόσο γρήγορα ψηλώνει; Θα τον σηκώσουμε ως τον ουρανό και θ'ανέβουμε για να κάνουμε μια συζήτηση μαζί Σου. Να πούμε για το νόημα της ζωής. Μια παράσταση που λαμβάνει χώρα σε μια αλλόκοτη σκηνή. Να πούμε για τους κομπάρσους και τα σκηνικά. Να σχολιάσουμε τους πρωταγωνιστές και να τσουγκρίσουμε στην υγειά τους. 

Όνειρα οράματα, ένα παιχνίδι του νου μέσα στην ψευτιά. Συνηθίσαμε το ψέμα κι ας μην ξέραμε πως ήταν τέτοιο. Τριγύρω τόσες ψευδαισθήσεις, μα εμείς εκεί, πιάσε τούβλο, βάλε τούβλο κι ο πύργος να ψηλώνει. 

Ο ανώτερός μας εαυτός είναι έξω μας. Θα πρέπει να κάνουμε μεγάλα άλματα μήπως τον προφτάσουμε. Σκαλί-σκαλί κι ο κόσμος μια κουκίδα. Ανεβαίνουμε σε ύψη που δεν μπορούμε να αντιληφθούμε κι αυτό γιατί το πνεύμα μας εξελίσσεται σε πιο αργό ρυθμό σε σχέση με την ύλη.
Το χάσμα μεγαλώνει κι ο πύργος παίρνει να ψηλώνει. Πότε θα φτάσουμε εκεί που φανταζόμαστε και τι θα συναντήσουμε; Η δύναμη που μας οδηγεί, η ελπίδα μας για σωτηρία. Η σωτηρία από τον ίδιο μας τον εαυτό. 

Στάλα στη στάλα μέχρι το κουβαδάκι να γεμίσει, να γείρει απ'το βάρος και να χαθεί στης λήθης το πηγάδι. Σκέψη στη σκέψη, ένα καρκίνωμα που μας κάνει να πεθαίνουμε εθελοτυφλώντας μπροστά στην ψευτιά που μας έγινε συνήθεια.

Όλα μοιάζουν στην αρχή μπερδεμένα μα ξεδιαλύνουν στην πορεία. Θέλει δύναμη και τόλμη η ελευθερία. Παλεύουμε να σπάσουμε τις αλυσίδες μας. Κοιτάμε τριγύρω και βλέπουμε μονάχα την τραγική μας φύση, αυτή που μας φοβίζει και μας κάνει να τρέχουμε μακρυά. Να ανέβουμε ψηλά και να λογαριαστούμε.

Αχ, είναι βαρύς ο πόνος της έλξης για ζωή. Μας κουράζει, μας παγώνει. Μας μπερδεύει, μας θεριεύει.

Ανεβαίνουμε κι ανεβαίνουμε. Όλα γίνονται μηχανικά. Κανείς δε σκέφτεται, κανείς δε θυμάται από που ξεκίνησε. Κι όμως, όλα είναι εφήμερα. Χτίζουμε και χτίζουμε εδώ και τόσα χρόνια. Στάλα η μέρα, κουβαδάκι η ζωή. Συνεχίζουμε ως άλλοι φυλακισμένοι του ίδιου μας του εαυτού σε μια φυλακή βασισμένη σε κάποια ηθική. Μα ποια ηθική; Που χτίζουμε άραγε τον πύργο μας; Ποια η ηθική της ανηθικότητας που μας χαρακτηρίζει; Πυργάκι θεόψηλο χτισμένο στην άμμο! Η ψεύτικη κι εφήμερη ηθική μας, δεν είναι άλλη από μιας ακτής την απέραντη άμμο...

Τόσες και τόσες στάλες, μέρες και χρόνια. Όλα βασισμένα στην ψευτιά που μας περιτριγυρίζει, στην ψευτιά που μας χαρακτηρίζει. Κι ο πυργος που ρισκάραμε για να φτιάξουμε είναι βασισμένος στην άμμο.

Σε μια στάλα, μιαν ημέρα, μια χρονιά ο πύργος μας θα λυγίσει και θα καταρρεύσει. Ο χάρτινός μας, κι όμορφος κατά τ'άλλα, πύργος θα πέσει και θα μας καταπλακώσει. Θα μας θυμίσει όσο θα βρισκόμαστε στον αέρα την εφημερότητα του είδους μας μπροστά στην αιώνια ζωή. Θα μας καταστρέψει γλυκά κι εμείς δε θα μπορούμε παρά μονάχα να αποδεχτούμε την μοίρα μας, με αγάπη κι αυταπάρνηση. Την αγάπη κι αυταπάρνηση που μας λείπει χρόνια τώρα και θα μας λείπει μέχρι να χαθούμε μια για πάντα.

Όλα ήταν σκέψεις και ιδεατά σ'ένα παράξενο μυαλό, μιαν αρρωστημένη συνείδηση. Ψέμα στο ψέμα κι ίσως είναι για καλό. Καμιά φορά τα ψέματα βοηθούν κι ας νιώθω να πέφτω.

Γραμμένο τον Νοέμβρη του 2015.

Οδύσσεια Φύση

Να σου τος και πάλι. Ξεκινά ο μικρός μας φίλος μια νέα αρχή πριν καλά καλά τελειώσει με την προηγούμενη ιστορία του. Φερμένος απ'την ίδια τη ζωή σε νέες καταστάσεις, παρέα με άγνωστα πρόσωπα που φωτίζονται από κοινούς φόβους, φαντάζει να ψάχνει μέσα στο σκοτάδι κάτι για να πιαστεί πριν προλάβει και χαθεί.

Ο άνθρωπος για τον οποίο κάνω λόγο, είναι ο συνήθης ύποπτος, ο καθένας και η καθεμιά μας. Είναι αυτός που ξεκίνησε απ'το τίποτα και ξαναγυρνά προς αυτό. Είναι αυτός που στα μάτια του διαφαίνονται τα πάντα μα και όχι. Δε μιλώ για άλλον εκτός του εαυτού μας, για τη συνείδηση που κουβαλά αυτό μας το σώμα.

Να τη κι η φύση του. Κανείς γεννιέται για να πλανηθεί δεξιά κι αριστερά σ'αυτόν τον παράξενό μας κόσμο, σ'αυτήν την όλο ψευδαισθήσεις ανύπαρκτη πραγματικότητα.

Μεγαλώνοντας το άτομο, συνειδητά ή ασυνείδητα, αναζητεί να βρει το νόημα της ύπαρξής του. Δείχνει να αγωνιά πολλές φορές όταν περνούν τα χρόνια κι οι στιγμές, χωρίς αυτό να βρίσκει ένα βωμό να θυσιάσει τη ζωή του, ενώ όλο αυτό το διάστημα νιώθει να το πιέζει αφάνταστα αυτό του το πεπρωμένο, αυτό το τραγικό γεγονός το οποίο είναι το μοναδικό για το οποίο έχει κάποια γνώση, και δεν είναι άλλο από μια πεπερασμένη ζωή.

Μπρος σ'αυτή τη ματαιότητα, τον βλέπει κανείς να τρέχει και να τρέχει, να αγχώνεται και να μη φτάνει ποτέ στη γη της επαγγελίας. Και κάπως έτσι, πάνω στον τροχό, στα μάτια μου μοιάζει να αφήνεται ψυχή τε και σώματι στις πλάνες του μυαλού του που είναι, λίγο ως πολύ, πλάνες συλλογικά πλασμένες.

Προσπαθώντας κανείς να βρει τον ανούσιο προορισμό του, γραπώνεται φορές φορές με τις πέντε του αισθήσεις σε ό,τι τον κάνει να νιώθει γεμάτος, ανασκαλεύοντας ό,τι όμορφο πηγάζει από μέσα του και προωθώντας το προς τα έξω, ούτως ώστε να είναι σε θέση να το αντιληφθεί, να το κατανοήσει και ίσως να γοητευθεί με το ίδιο του το είναι. Να ερωτευθεί κάπως έτσι τον εαυτό του και άρα τη ζωή. Να μπορέσει να πάρει δύναμη για να αντέξει την μελλοντική του απουσία, το μελλοντικό χάσιμο των ανθρώπων που αγαπά ή που συνήθισε να αγαπά.

Δομώντας κάπως έτσι τις παραπάνω σκέψεις μεταπηδώ στην έμφυτη ανάγκη του ανθρώπου να ελπίζει, αυτή την ανάγκη που μέσα στο σκοτάδι χρειάζεται όσο τίποτε άλλο, για να πιαστεί σαν να'ταν σχοινί σωτηρίας.

Και κάπου εδώ θα ήθελα να αναλύσω τη φύση της ελπίδας. Για τους περισσότερους ανθρώπους λειτουργεί λυτρωτικά κι άρα την εκλαμβάνουν ως κάτι το θετικό, γι'αυτό και δε παύουν να ελπίζουν για το καλύτερο ως τα βαθιά γεράματα. Αυτό από μόνο του δεν είναι κακό, δεν είναι κακό ακόμη κι αν πρόκειται για πλάνη. Μια πλάνη παρόλο που βρίσκεται στο φανταστικό μας κόσμο είναι ικανή να δώσει ώθηση ώστε να αντέξει κανείς μια ζωή πότε βάρβαρη και πότε παραδεισένια.

Από την άλλη, το κακό με την ελπίδα είναι πως μας κάνει να ζούμε με το ένα πόδι εδώ και με το άλλο εκεί. Το κακό με την ελπίδα είναι πως εναποθέτει την ευτυχία μας σε μέλλουσες καταστάσεις, πως στερεί την πραγματική αγαλλίαση του τώρα υποσχόμενη κάτι το άγνωστο. Το χειρότερο όλων ωστόσο είναι η παραίτηση του εαυτού και των προσπαθειών του στην τύχη της ζωής.

Εν κατακλείδι, μέσα απ'το παρόν κείμενο ήθελα να σας δείξω μια άλλη οπτική πάνω στο ζήτημα της ελπίδας και της σχέσης της με τον άνθρωπο. Η ελπίδα που με άλλους όρους μεταφράζεται ως το καρότο μπρος στο γαϊδαράκο μας, είναι η κινητήρια δύναμη που χρειάζεται ο άνθρωπος ώστε να προχωράει στη ζωή του.Το θέμα είναι πως ο τελικός προορισμός του, ή αλλιώς η Ιθάκη του, είναι το χάσιμό του και η λήθη.

Δεν είναι κακό να ελπίζει κανείς εφόσον το χρειάζεται, όχι. Κακό είναι να μην ξέρει γιατί ελπίζει και να περιμένει την επόμενη φορά ώστε να γίνει ευτυχής. Αυτό πάει να πει Ιθάκη! Ιθάκη είναι ο θάνατος, το μόνο πράγμα που θα συμβεί στο μέλλον. Κι ο θάνατος βρίσκεται εκεί για να μας θυμίζει πως δε θα ζήσουμε για πάντα, πως οι ευκαιρίες περνούν και χάνονται όπως και οι άνθρωποι επίσης. Να γιατί κάθε τι που μας συμβαίνει στη ζωή έχει την ομορφιά του, γιατί είναι δύσκολο και σπάνιο. Αξίζει η ζωή κι ο κόπος της για τα συναισθήματα που μας αναβλύζει, για τις στιγμές που θα έχουμε να νοσταλγούμε και τα δάκρυα που δε θα μπορέσουμε να συγκρατήσουμε. Να χαίρεστε με το ταξίδι σας παρ'όλες τις δυσκολίες που θα συναντήσετε, αυτή είναι η ζωή σας και κάλιο είναι να την αποδεχτείτε και να την αγαπήσετε για να τη χαρείτε στο έπακρο. 

Καλή σας ζωή αδέρφια μου!

Γραμμένο τον Νοέμβρη του 2016.

Ο πρώτος άνθρωπος - Αλμπέρ Καμύ

Τι κι αν πέρασαν χρόνια από τον θάνατό του, τι κι αν πέρασε λίγη ώρα από την ημερομηνία των γενεθλίων του, ο χρόνος είναι ασήμαντος, ειδικά όταν πρόκειται για συγγραφείς σαν κι αυτόν. Ο Αλμπέρ Καμύ είναι από τους σημαντικότερους διανοητές του 20ου αιώνα, τουλάχιστον για μένα, και δεν ξέρω αν είναι μόδα στις μέρες μας να τον διαβάζουμε, αλλά αξίζει να διαβάζονται άνθρωποι σαν και του λόγου του, είτε είναι είτε όχι στη μόδα.

Είναι ο συγγραφέας που έχω περισσότερο ασχοληθεί μαζί του, κι όποιος ή όποια έτυχε να γνωρίσει το έργο του, με καταλαβαίνει. Έχω διαβάσει σχεδόν τα πάντα: την ''πτώση'', την ''πανούκλα'', τον ''ξένο'', τον ''μύθο του σίσυφου'', το ''καλοκαίρι'', τους ''γάμους''. Είδα σε ταινία την ''παρεξήγηση''. Άκουσα σε ακουστικό βιβλίο, από τον ιστότοπο ''isobitis'' που παρεμπιπτόντως έχει πάρα πολλά κι ωραία ακουστικά βιβλιά, το ''η εξορία και το βασίλειο''. Μου μένει ο ''επαναστατημένος άνθρωπος'' που το έχω να βρίσκεται εδώ και καιρό πάνω στο γραφείο μα επειδή είναι πολύ βαρύ, ας περιμένει...

Ωστόσο απ'όλα του τα βιβλία εγώ ξεχώρισα τον ''ευτυχισμένο θάνατο'' που με έκανε να αλλάξω άποψη για το χρήμα, την εργασία, τον τρόπο που ζούμε την ζωή και φυσικά τον θάνατο. Επίσης, το τελευταίο βιβλίο του που διάβασα, που ακούει στον τίτλο ''ο πρώτος άνθρωπος'', κι αποτελεί ουσιαστικά μυθιστορηματική αυτοβιογραφία, με έκανε να καταλάβω ακόμη καλύτερα πως διαμορφώθηκε ο άνθρωπος Καμύ, τις αρχές του και τις αξίες του, το πως και το γιατί του.

Ασχολούμενος με τον Καμύ εδώ και κάποια χρόνια έχω καταλάβει πως αν και είναι σίγουρα σημαντικό να διαβάζει κανείς πολλούς συγγραφείς, ωστόσο, είναι εξίσου σημαντικό να εμβαθύνει σε έναν ώστε να τον κατανοήσει καλύτερα και μέσα από αυτόν την εποχή που εκφράζει, τα θέματα που προσεγγίζει, τη φιλοσοφία που τον διακατείχε, την κοινωνική-πολιτική-οικονομική κατάσταση του κόσμου του, έναν εντελώς διαφορετικό από τον σημερινό μας πολιτισμό, που είναι ωστόσο ο πατέρας του δικού μας αφού μέσα του βρίσκουμε τα σπέρματα που οδήγησαν την ανθρωπότητα στο να διαμορφωθεί σε αυτό που είναι σήμερα.

Τελικά, οι άνθρωποι αν και σίγουρα διαφορετικοί, έμοιαζαν σε αρκετά πράγματα με τους σημερινούς, κι αν τότε μπόρεσαν και ξέσπασαν δυο παγκόσμιοι πόλεμοι, γιατί αυτό να μη συμβεί και σήμερα, αφού ανάπτυξη έχουμε δει μόνο σε θέματα διαβίωσης, τεχνολογίας, μεταφορών κτλ. αλλά δεν μπορούμε να πούμε το ίδιο και για το πνεύμα της μάζας που ενδεχομένως να αποαναπτύχθηκε τον τελευταίο αιώνα.

Ο Καμύ δεν ήταν σημαντικός γιατί έγραφε ωραία. Δεν πήρε γι'αυτό το βραβείο νόμπελ. Ο Καμύ ήταν πολιτικά ενεργός αρθρογράφος σε περίοδο πολέμου, τότε που άλλοι συγγραφείς έκαναν παρέα με αυτούς που είχαν συμφέροντα στον πόλεμο, ή στην καλύτερη δε δημοσίευαν τίποτα, ο άνθρωπος αυτός ύψωσε το ανάστημά του ρισκάροντας να γίνει στόχος. Αυτό τον έκανε να ξεχωρίσει από τους υπόλοιπους, και ίσως γι'αυτό να αρέσει τόσο σήμερα. Επειδή, πολύ απλά, είχε τα κότσια να μιλήσει με επιχειρήματα κατά σε ό,τι συνθλίβει τον άνθρωπο, και τότε, και τώρα, και πάντα. Αυτό που λείπει από πολλούς μετέπειτα, και φυσικά εν ζωή συγγραφείς, να πούνε την αλήθεια τους μαχητικά και χωρίς περιστροφές ώστε να δώσουν στον κόσμο που διαβάζει όραμα και δύναμη δείχνοντάς του κατανόηση μπροστά σε όλα αυτά τα δύσκολα που ζει ο άνθρωπος.

Αρκετά αμπελοφιλοσόφησα και πάλι, ας μιλήσει ο ίδιος ο Καμύ και μέσα από αυτόν το πνεύμα της ανθρωπότητας.

Ακολουθούν αποσπάσματα από το βιβλίο του: Ο Πρώτος Άνθρωπος.

~ Ήθελε να είναι χαρούμενος - και ήταν κάπως μες στη ματαιοδοξία του -, κι όμως, τη στιγμή που έφευγε από την αλάνα, γυρίζοντας το κεφάλι του προς τον Μινόζ, μια μουντή θλίψη τού έσφιξε ξάφνου την καρδιά βλέποντας το ταπεινωμένο πρόσωπο του αγοριού που είχε χτυπήσει. Και τότε κατάλαβε ότι ο πόλεμος δεν είναι καλό πράγμα, αφού η νίκη είναι εξίσου πικρή με την ήττα.

~ Το δάσος ήταν γεμάτο κόσμο, έτρωγαν ο ένας πάνω στον άλλο, χόρευαν εδώ κι εκεί συνοδεία ακορντεόν ή κιθάρας, η θάλασσα πάφλαζε παραδίπλα, ποτέ δεν είχε αρκετή ζέστη για να κολυμπήσουν, είχε όμως πάντα αρκετή για να τσαλαβουτήσουν ξυπόλυτοι στα πρώτα κύματα, ενώ άλλοι απολάμβαναν τη σιέστα τους, και το φως που γλύκαινε ανεπαίσθητα έκανε τις εκτάσεις του ουρανού ακόμα πιο απέραντες, τόσο απέραντες ώστε το παιδί ένιωθε ν'ανεβαίνουν από μέσα του δάκρυα και συνάμα μια μεγάλη κραυγή χαράς κι ευγνωμοσύνης για τούτη τη θαυμαστή ζωή.

~ Και τότε κατάλαβε ότι η γιαγιά αγαπούσε σαν άντρα τον γιο της, ήταν ερωτευμένη όπως όλοι με τη χάρη και το σφρίγος του Έρνεστ, και ότι η ασυνήθιστη αδυναμία της μπροστά του ήταν τελικά κάτι το σύνηθες. Αυτό που μαλακώνει λίγο πολύ όλους μας - και με τρόπο υπέροχο - και κάνει τον κόσμο πιο υποφερτό είναι η αδυναμία μας μπρος στην ομορφιά.

~ Στην πραγματικότητα, κανείς δεν είχε μάθει ποτέ στο παιδί τι ήταν καλό και τι κακό.... Το μόνο πράγμα που έβλεπε κι ένιωθε ο Ζακ όσον αφορά την ηθική ήταν η καθημερινή ζωή μιας εργατικής οικογένειας, όπου ήταν προφανές ότι κανείς δεν είχε σκεφτεί ποτέ πως υπήρχαν κι άλλοι τρόποι, πέρα από τη σκληρή δουλειά, για να κερδίσεις τα χρήματα για τα προς το ζην.

~ Προσπάθησα να βρω μόνος μου, από την αρχή, από πολύ μικρός, τι ήταν καλό και τι κακό - αφού κανείς γύρω μου δεν μπορούσε να μου το πει. Και τώρα, που όλα μ'εγκαταλείπουν, συνειδητοποιώ ότι χρειάζομαι κάποιον για να μου δείξει το δρόμο, να μ'επικρίνει και να μ'επαινέσει, με το δικαίωμα όχι της εξουσίας, αλλά της αυθεντίας, χρειάζομαι τον πατέρα μου. Νόμιζα ότι το ήξερα, ότι ήμουν κύριος του εαυτού μου, δεν [ξέρω;] πια.

~ ....το παιδί είχε πια πεθάνει μέσα σε τούτο τον αδύνατο και γεροδεμένο έφηβο, με τα φουντωτά μαλλιά και το ευέξαπτο βλέμμα, που είχε δουλέψει όλο το καλοκαίρι για να φέρει ένα μηνιάτικο στο σπίτι, που είχε μόλις γίνει ο βασικός τερματοφύλακας της ομάδας του λυκείου και που, τρεις μέρες πριν, είχε γευτεί για πρώτη φορά, λιγωμένος από συγκίνηση, τα χείλη ενός κοριτσιού.

~ Από τα σκοτάδια μέσα του ξεπηδούσε τούτη η ακόρεστη ζέση, τούτη η τρέλα της ζωής, που πάντα έκρυβε στα τρίσβαθά του και που ακόμα και σήμερα παρέμενε αναλλοίωτη, κάνοντας απλώς πιο πικρό - ανάμεσα στην οικογένειά του, που την ξαναβρήκε, και μπροστά στις εικόνες της παιδικής του ηλικίας - το απρόσμενο τρομερό συναίσθημα ότι η εποχή της νιότης έφευγε μακριά του, όπως εκείνη η γυναίκα που είχε αγαπήσει, ω, ναι, την είχε αγαπήσει με μια αγάπη μεγάλη, με όλη του την καρδιά κι όλο του το κορμί επίσης, ναι, μαζί της ο πόθος ήταν μεγαλειώδης, και ο κόσμος, όταν τραβιόταν από μέσα της με μια μακρόσυρτη βουβή κραυγή τη στιγμή της ηδονής, βρισκόταν σε μια παθιασμένη αρμονία με τον δικό του κόσμο, και την είχε αγαπήσει για την ομορφιά και για κείνη την τρέλα για ζωή, τη γενναιόδωρη κι απελπισμένη, που ήταν η δική της και που την έκανε ν'αρνείται, ν'αρνείται ότι ο χρόνος περνάει, μολονότι το ήξερε ότι περνάει εκείνη τη συγκεκριμένη στιγμή, καθώς δεν ήθελε να πουν κάποια μέρα για αυτήν πως ήταν ακόμα νέα, αλλά μάλλον να παραμείνει νέα, πάντα νέα, ξεσπώντας σε λυγμούς μια μέρα που εκείνος της είπε γελώντας ότι η νιότη περνούσε και οι μέρες λιγόστευαν. ''Ω, όχι, ω, όχι'' έλεγε μες στ' αναφιλητά της, ''είμαι τόσο ερωτευμένη με τον έρωτα'', και ευφυής και ανώτερη απ'όλες τις απόψεις, ίσως ακριβώς επειδή ήταν πραγματικά ευφυής και ανώτερη, απέρριπτε τον κόσμο έτσι όπως ήταν.

*Η μετάφραση είναι από την Ρίτα Κολαΐτη, Ο πρώτος άνθρωπος, εκδ. Καστανιώτη 2017

Ανυπόμονη Γιορτή

Έκλεισε τα μάτια του και προσπάθησε να κάνει το μυαλό του να το βουλώσει, να είναι μα να μην είναι, άδικος κόπος. Ο στρόβιλος της σκέψης λικνιζόταν σαν κόμπρα στο άκουσμα της μουσικής. Από μια άκυρη εικόνα, έπαιρνε το ερέθισμα που ίσως και να ζητούσε, το συνέδεε με κάτι άλλο που του ήταν οικείο, κι έτσι, με τη φαντασία να αρχίζει να οργιάζει, ξεκινούσε για άλλο ένα αβέβαιο ταξίδι, βαθιά μέσα του.

Το φως στην πινακίδα ενός όμορφου μαγαζιού, μπλε ηλεκτρίκ, του θύμισε τον καθαρό πρωινό ουρανό κάποιου ξεχασμένου Μάη. Τότε που είχε πάει βόλτα με έναν άνθρωπο που αγαπούσε πολύ, πάντα και μόνο ανείπωτα, σε ένα καταπράσινο βουνό που έσφυζε ζωή. Πόσο ωραία, χαλαρή, δίχως άγχη και σκοτούρες ήταν τότε η ζωή του... Αυτή η έντονη μυρωδιά της ζωντανής ζωής που άρχιζε πλέον να αραιώνει. Επηρεασμένος ίσως από τις αλλαγές που του συνέβαιναν κάθε λίγο και λιγάκι, τις έβλεπε πως μεταβάλλουν την ψυχολογία του σε καθημερινή βάση, λες και ήταν παρατηρητής ενός άλλου όντως, μη ανθρώπινου, ίσως ποντικίσιου.

Ναι, αυτό ήταν! Η ζωή του γινόταν ποντικίσια, για την ακρίβεια, χαμστερική. Γιατί τι άλλο είναι ο άνθρωπος στις μέρες μας αν όχι ανθρωποειδής χάμστερ; Ποια άλλη μεταφορά είναι καταλληλότερη από αυτή; Λες και δεν τρέχουμε κάθε μέρα δεξιά κι αριστερά για ηλιθιότητες που μας κρατούνε μακριά από το να ζούμε, και λέγοντας να ζούμε, εννοείται να κάνουμε αυτό που θέλουμε εφόσον μας δίνεται η δυνατότητα, να ενεργούμε δηλαδή και να μη δεχόμαστε ως παθητικοί δέκτες αυτά που μας συμβαίνουν, να ενεργούμε χωρίς να αποσκοπούμε κάτι, έτσι όπως μόνο τα παιδιά ξέρουν να κάνουν, που παίζουν για τη χαρά του παιχνιδιού κι ό,τι αυτό μπορεί να σημαίνει. Χάνεται αυτό το συναίσθημα καθώς ο άνθρωπος μεγαλώνει και χαμστεροποιείται. Μα τώρα που το ξανασκέφτομαι, ίσως και τα χαμστεράκια που τρέχουν άσκοπα γύρω απ'τον τροχό να είναι ευτυχέστερα από εμάς τους πολιτισμένους. Ακόμη κι αν υπάρχει σκοπός και μας είναι ακατάληπτος.

Κάπως έτσι, του έρχεται στον νου πως όλα αυτά δεν τον ξενίζουν. Όλες αυτές οι σκέψεις δεν είναι παρθενογεννήσεις, απλά παραποιημένες και χιλιοειπωμένες ιδέες τόσων και τόσων ανθρώπων που πάτησαν πάνω σε αυτόν τον αλήτη-πλανήτη. Κι όμως, το αισθάνεται τόσο έντονα, πως κάτι μεγάλο, πραγματικά ουσιώδες και σημαντικό, πάει στραβά. Τι να'ναι όμως αυτό; Είναι η ζωή του; Είναι η ζωή όλων των ανθρώπων σαν κι αυτόν; Είναι μήπως η ίδια η ζωή της ανθρωπότητας, η ύπαρξή της; Υπάρχει ένα χοντρό λάθος σ'αυτόν τον παραλογισμό που λέμε ζωή κι αναρωτιέται αν μπορεί να το βρει.

Τόσες σκέψεις και ιδέες του κατεβαίνουν στο κεφάλι! Κι αυτός, λες και είναι τουβλάκια του τέτρις προσπαθεί να τα βάλει σωστά σε τάξη, ενώ, ο καημένος ο φίλος μας, καλά καλά δεν μπορεί να τις διαχειριστεί. Απ'τη μια η λογική κι απ'την άλλη η αγάπη. Τι σχέση να'χουν αυτά τα δυο; Αναρωτιέται αν όντως τα αντιλαμβανόμαστε τόσα χρόνια σωστά. Τι είναι πρώτα απ'όλα η λογική; Τι η αγάπη; Αν η λογική είναι η επιστήμη του λόγου που μας φανερώνει τα θεμέλια της γνώσης, τότε πως μπορούμε να φτάσουμε σ'αδιέξοδα όπως το να μην κατανοούμε την αγάπη; Γιατί και η αγάπη, η φιλία, η κίνηση προς γνωριμία και σύμπτυξη αποτελεί μια από τις επιλογές του έλλογου ανθρώπου που μπορεί να διαλέξει, ποια συμπεριφορά να ακολουθήσει απέναντι στο άγνωστο που τον περιβάλλει, είτε αυτό είναι το έξω από αυτόν, είτε το μέσα. Όταν ο άνθρωπος έχει να λύσει πάντα και σε πρώτη κυριότητα το πρόβλημα της ζωής: την επιβίωση, την αναπαραγωγή, την κυριαρχία και την εδραίωση του συμπαντικού του εαυτού σε όλη αυτή την πλάκα που μας συμβαίνει, τότε γιατί αν είναι έλλογο ον επιλέγει λάθος; Τι πάει στραβά; Η λογική του; Η διαίσθηση του που του λέει πως το λογικό αντιτίθεται στους συναισθηματισμούς; Η αναπηρία του ίσως να δει καθαρά πως όλα αυτά είναι ένα και το αυτό; Γιατί σε τελική ανάλυση, όλα ταυτίζονται όπως και όλα γυρνούν από εκεί που ξεκινούν.

Χάος σε αρμονία όπως και η ζωή μας, που αντί να τη γιορτάζουμε σαν αδέρφια αγκαλιασμένοι ζώντας έντονες στιγμές, εμείς διαλέγουμε να αλληλοσκοτωνόμαστε. Θες πόλεμο, θες κρεατομηχανή, θες ζούγκλα; Όπως θέλεις πες το, μόνο ανυπόμονη γιορτή μην το λες, μην τυχόν και μας ακούσουν, μην τυχόν κι αναβιώσουν κάποιοι και ξεσηκωθούν απέναντι στην καθεστηκυία τάξη που μας αυτοκτονεί.

Τα τελευταία τουβλάκια ήταν μεγάλα, ο φίλος μας δεν μπόρεσε να τα χειριστεί δεόντως και το πλαίσιο του παιχνιδιού γέμισε μέχρι που ακούστηκε ο χαρακτηριστικός ήχος του game over.

Μαθαίνοντας πως να μαθαίνεις

''Επικεντρώσου στη διαδικασία κι όχι στο αποτέλεσμα.''

Αυτό είναι το τελευταίο μήνυμα που μας δίνει η Barbara Oakley, μία εκ των διδασκόντων του μαθήματος που φέρει τον τίτλο ''Learning how to learn'', το οποίο είναι ένα διαδικτυακό μάθημα (MOOC) όπου διατίθεται στην πλατφόρμα του Coursera. 

Είχα την τύχη να παρακολουθήσω πριν από δύο χρόνια το μάθημα αυτό και με βοήθησε να καταλάβω σε μεγαλύτερο βαθμό πως λειτουργεί ο ανθρώπινος εγκέφαλος κατά την διαδικασία της μάθησης. Έτσι είχα την ευκαιρία να δουλέψω διαφορετικά σε κάποια από τα μαθήματα της σχολής μου και όπως είναι φυσικό για τον ρέμπελο, δεν το έκανα. Δεν το έκανα γιατί δεν το πήρα τόσο στα σοβαρά ώστε να μελετήσω τις σημειώσεις που κράτησα από αυτό το MOOC κι έτσι δεν μπόρεσα να αφομοιώσω αυτές τις τόσο σημαντικές πληροφορίες-κλειδιά.

Κατά καιρούς, ωστόσο, τις ξαναδιαβάζω για να τα φρεσκάρω κι ευελπιστώ να τα θυμάμαι καλύτερα ώστε να βοηθηθώ. Όμως, οι σημειώσεις δε βοηθάνε όσο θα ήθελα κι έτσι είχα την φαεινή ιδέα να τα γράψω εδώ, παρουσιάζοντάς τα όσο καλύτερα μπορώ, να βοηθήσω έτσι κι εμένα αλλά κι εσάς, μ'ένα σμπάρο δυο τρυγόνια.

Ας δούμε όμως σε τι αφορά αυτό το μάθημα.

Ουσία και Στόχος

Στο μάθημα αυτό εξηγείται με έναν πολύ όμορφο και παιδαγωγικό τρόπο πως λειτουργεί ο εγκέφαλός μας όταν μαθαίνουμε. Συνδυάζοντας γνώσεις από την νευρολογία και την ψυχολογία γίνεται μια προσπάθεια ώστε να κατανοήσουμε καλύτερα πως λειτουργούμε, να δούμε που κάνουμε λάθη και πως μπορούμε να τα αποφύγουμε ώστε να αφομοιώνουμε ευκολότερα κάθε είδους γνώσεις.

Δομή 

Το μάθημα χωρίζεται σε τέσσερις ενότητες-εβδομάδες: η πρώτη μας εισάγει στην έννοια της μάθησης, η δεύτερη και η τρίτη αφορούν τον τρόπο που δημιουργεί ο εγκέφαλος τα λεγόμενα νευρικά πρότυπα, την περίπτωση της αναβλητικότητας και τη φύση της μνήμης ενώ κατά την τελευταία μας παρουσιάζεται ο τρόπος που μπορούμε να αναγεννήσουμε τη μάθησή μας και να ξεκλειδώσουμε το δυναμικό μας.

Ας ξεκινήσουμε λοιπόν!

Ενότητα 1η

Η μάθηση αφορά τη διαδικασία απόκτησης πνευματικού υλικού. Ο άνθρωπος υπό μία έννοια είναι καταδικασμένος στο να μαθαίνει όσο ζει, καθώς σε καθημερινή βάση δέχεται από το εξωτερικό του περιβάλλον ερεθίσματα τα οποία του δίνουν τη δυνατότητα να γνωρίσει τον άγνωστο κόσμο, ο οποίος με αυτόν τον τρόπο του γίνεται γνωστός. Έτσι, αφού φιλτράρει τα δεδομένα μετουσιώνοντάς τα σε πληροφορίες, αποκτά γνώσεις οι οποίες τον βοηθούν στο να αναπτύξει δεξιότητες και να δημιουργήσει αξίες, επηρεάζοντας έτσι τη συμπεριφορά του.

Γι'αυτό λέμε πως, ο πνευματικός άνθρωπος τον οποίο θεωρούμε εξελιγμένο ζει όταν μαθαίνει, επειδή μαθαίνει όταν ζει. Είναι ένας εύλογος ενάρετος κύκλος που κάνει το πνεύμα να αναδύεται. Κάπως έτσι μας δίνεται η ευκαιρία να κατανοήσουμε γιατί πολλοί άνθρωποι δυσανασχετούν όταν μπαίνει η ζωή τους σε ρουτίνα. Όταν η ζωή μπαίνει σε κουτάκια δεν μπορεί να είναι πολύ όμορφη γιατί της λείπουν πράγματα. Κι αυτό είναι βαθιά μέσα μας χαραγμένο. Γι'αυτό επιζητούμε την αλλαγή. Είμαστε όντα από τη φύση μας προγραμματισμένα ώστε να αντιμετωπίζουμε την αλλαγή και να προσαρμοζόμαστε σε αυτήν. Γι'αυτό υπάρχουν τάσεις φυγής και ξεσπάσματα, βασιζόμενα στην χρόνια μελαγχολία και τα ήπια στάδια κατάθλιψης της σημερινής κοινωνίας.

Όμως, όλα αυτά είναι λόγια δικά μου, τείνω να βγω εκτός θέματος και πάλι. Ας δούμε τι μας λέει η Barbara.

~Τρόποι Σκέψης

Σύμφωνα με τη διδάσκουσα, υπάρχουν δύο ειδών τρόποι σκέψης: ο εστιασμένος (focused) και ο διάχυτος (diffused).

   -Εστιασμένος: όταν συγκεντρώνομαι σε κάτι (συνηθισμένος τρόπος) - π.χ. αριθμητικοί υπολογισμοί

   -Διάχυτος: όταν σκέφτομαι πιο ελεύθερα/χαλαρά (διαφορετικός τρόπος) - π.χ. νέες ιδέες

*Χρησιμοποιούμε μόνο τον ένα κάθε φορά.

Η χρησιμοποίησή τους καθημερινά μας βοηθά να μαθαίνουμε ευκολότερα με τους παρακάτω τρόπους:

   -Λίγη δουλίτσα κάθε μέρα
   -Χρήση μεταφορών
   -Εναλλαγή μεταξύ των δύο τρόπων

~Αναβλητικότητα, Μνήμη και Ύπνος

Ένα εμπόδιο που στέκεται μπροστά στους περισσότερους αν όχι σε όλους είναι η αναβλητικότητα. Για να την αποφύγουμε υπάρχουν διάφορες τεχνικές εκ των οποίων η σημαντικότερη είναι αυτή που αποκαλείται Pomodoro.

Σύμφωνα με την τεχνική αυτή, εφόσον έχεις δει τι έχεις να κάνεις, θέτεις σε ένα χρονόμετρο αντίστροφη μέτρηση για 25 λεπτά δουλεύοντας χωρίς να αποσυντονίζεσαι και στο τέλος κάνεις ένα μικρό διάλειμμα 5 λεπτών δίνοντας στον εαυτό σου μια μικρή ανταμοιβή όπως για παράδειγμα το άκουσμα ενός τραγουδιού που σου αρέσει ή μια καραμέλα. Η διαδικασία επαναλαμβάνεται.

Έτσι αρχίζεις να μαθαίνεις στον εαυτό σου μια νέα συνήθεια και σιγά σιγά καταπολεμάς το πρόβλημα της αναβλητικότητας.

Γενικά, αναφέρει πως μέσω της συχνής πρακτικής εξάσκησης μπορεί να επιτευχθεί κάτι σταθερό και μόνιμο. Αυτό συμβαίνει γιατί χτίζονται στον εγκέφαλό μας τα λεγόμενα νευρικά πρότυπα τα οποία ενισχύουν τη μάθηση. Ειδικότερα, σε αφηρημένες ιδέες όπως στους τομείς της φιλοσοφίας, των μαθηματικών, της φυσικής κ.ά. είναι καίριας σημασίας η ανάπτυξη αυτών των προτύπων με το σωστό τρόπο.


                                                   

                            Λίγη δουλίτσα κάθε μέρα.                                        Όλα μαζί στο τέλος.


Όσον αφορά τη μνήμη μας, δύο σχετικοί τύποι από ένα μεγαλύτερο σύνολο είναι αυτοί της βραχυπρόθεσμης και της μακροπρόθεσμης μνήμης.

   -Στη βραχυπρόθεσμη η συνείδησή μας κρατά συνήθως 4 αντικείμενα/κομμάτια πληροφοριών (π.χ.ένα μικρό σύνολο μνημονικών πληροφοριών, ας πούμε τους στίχους από ένα μουσικό κομμάτι.)

   -Η μακροπρόθεσμη μνήμη μας στην ουσία αποτελεί την ''αποθήκη'' των πολλών πληροφοριών.

*Μέσω της επανάληψης μεταφέρουμε τις πληροφορίες από τη βραχυπρόθεσμη στη μακροπρόθεσμη μνήμη.

Μια τεχνική για να καταφέρουμε αυτή τη μεταφορά είναι η παρακάτω: έστω πως θέλουμε να μάθουμε ένα κεφάλαιο ενός βιβλίου αρκετά καλά. Αντί να το διαβάσουμε 2-3 ή και 4 φορές μέσα σε μια μέρα πιστεύοντας πως το μάθαμε αρκετά καλά και κάνοντας ό,τι καλύτερο μπορούσαμε, θα ήταν καλύτερο να το μελετήσουμε στη διάρκεια μιας εβδομάδας. 

Για παράδειγμα κάπως έτσι: 

   -Δευτέρα: πρώτη αναγνωριστική ανάγνωση

   -Τρίτη: δεύτερη πιο προσεγμένη ανάγνωση

   -Τετάρτη: τρίτη συγκεντρωμένη όσο το δυνατόν περισσότερο ανάγνωση

   -Παρασκευή: τέταρτη ανάγνωση που θα στοχεύει στο να καλυφθεί κάτι που τυχόν παρερμηνεύθηκε 

   -Κυριακή: πέμπτη ανάγνωση επανάληψης

Κάτι στο οποίο οι περισσότεροι από εμάς δε δίνουμε τη δέουσα σημασία κυρίως λόγω άγνοιας και το οποίο είναι ιδιαίτερα σημαντικό είναι ο ύπνος. Ο ύπνος μας βοηθάει να είμαστε πιο υγιείς στο σώμα και στο νου. Κατά τη διάρκεια του ύπνου ο εγκέφαλός μας επανεξετάζει τα όσα προσπαθούμε να μάθουμε κι έτσι καθίσταται ένας από τους σημαντικότερους φορείς.

Ο δεύτερος διδάσκων του μαθήματος αυτού λέγεται Terry Sejnowski. 

Ο κύριος αυτός μας αναφέρει τα παρακάτω τα οποία και θεωρεί ιδιαίτερα χρήσιμα:

   -Μάθηση μέσα από τη δοκιμή.

   -Μάθηση μέσω της ώσμωσης από τους ειδικούς.

   -Η γυμναστική βοηθά τον αριθμό των νέων νευρών τα οποία γεννιούνται να αυξηθεί.

   -Ενεργητική π.χ. μέσω συζητήσεως, μάθηση σε αντίθεση με την παθητική.

   -Ανοιχτό κι όχι κλειστό περιβάλλον.

   -Καλοί συνεργάτες.

   -Δημιουργικό περιβάλλον καθώς μας βοηθά να είμαστε δημιουργικοί.

   -Να μην τα παρατάμε.

   -Τεστάκια: όταν δε μπορούμε να λύσουμε κάτι, απλά συνεχίζουμε παρακάτω, η απάντηση μπορεί να μας έρθει στο νου σε λίγο.

   -Η επιτυχία στη ζωή μπορεί να έρθει μέσω του πάθους και της επιμονής. Το να είμαστε έξυπνοι απλά δε θα μας κάνεις επιτυχείς στα σίγουρα.

   -Θα πρέπει να δούμε με διαφορετική ματιά και προοπτική τον κόσμο γύρω μας κι έτσι θα ανακαλύψουμε νέα πράγματα.

Αυτά παρουσιάστηκαν την πρώτη εβδομάδα και τα σημαντικότερα συνοψίζονται στην περίληψη αυτή: 

   -Είναι καλό εφόσον κολλήσαμε κάπου σε κάποιο πρόβλημα (εστιασμένη σκέψη) να ηρεμήσουμε, να χαλαρώσουμε και να πάρουμε το χρόνο μας, η λύση μπορεί να μας έρθει (διάχυτη σκέψη).

   -Η γυμναστική βοηθάει τη μνήμη και τη μάθηση!

Ενότητα 2η

Στην ενότητα αυτή θα δούμε τι είναι τα νευρικά πρότυπα, πως δημιουργούνται και πως πολλές φορές πέφτουμε θύματα του ίδιου μας του εαυτού νομίζοντας πως έχουμε μάθει κάτι ενώ δεν το κάναμε. Επίσης, θα δούμε πόσο σημαντικό είναι να έχουμε δει την ''μεγάλη εικόνα'' αυτού που προσπαθούμε να μάθουμε, τι είναι αυτό που μας παρακινεί, την αξία της απόκτησης γνώσεων και μερικά προβλήματα που στέκονται ως εμπόδια στο δρόμο μας.

~Χτίσιμο νευρικών προτύπων

Γενικά, τα νευρικά πρότυπα είναι πακέτα πληροφοριών στα οποία ο εγκέφαλός μας έχει εύκολη πρόσβαση και το χτίσιμο αυτών των προτύπων αφορά στη σύνδεση διάφορων προτύπων πληροφοριών.

Οι ειδικοί απεικονίζουν τη συνείδησή μας κατά τη διάρκεια της συγκέντρωσης ως ένα χταπόδι το οποίο με τα πλοκάμια του κρατά 4 αντικείμενα της βραχυπρόθεσμης μνήμης. Αυτή η κατάσταση αφορά την εστιασμένη σκέψη κι όχι τη διάχυτη. Το άγχος, ο φόβος κι ο θυμός κάνουν αυτό το χταπόδι να χάνει την ικανότητά του να συγκρατεί αυτά τα 4 αντικείμενα. Γι'αυτό οι περισσότεροι από εμάς όταν βρεθούμε σε μια από αυτές τις καταστάσεις τα χάνουμε.

Τα νευρικά πρότυπα μεγαλώνουν όσο τα δουλεύουμε. Η πρακτική εξάσκηση και η επανάληψη είναι σημεία κλειδιά για να γίνει κανείς master στο αντικείμενο που μαθαίνει. Αλλά το σημαντικότερο όλων είναι να έχει πιάσει κάποιος τη βασική ιδέα, δηλαδή, να έχει κατανοήσει τα νευρικά πρότυπα.

Για να δημιουργήσουμε νευρικά πρότυπα ξεκινάμε από τα πιο απλά και κινούμαστε στα πιο σύνθετα. Ένα παράδειγμα είναι η γλώσσα. Για να μάθουμε την οποιαδήποτε γλώσσα, καλό θα είναι να ξεκινήσουμε από τα πιο απλά πράγματα όπως το αλφάβητο, κάποιες σημαντικές λέξεις και φράσεις και να περάσουμε στα πιο σύνθετα. Όλα αυτά είναι νευρικά πρότυπα και τα καλύτερα από αυτά είναι τα πρότυπα που δε χρειάζεται να επικαλούμαστε συνειδητά.

*Όταν ξαναλύνουμε κάτι (στην αρχή) μας βοηθά να καταλάβουμε γιατί κάποιος ακολούθησε τα σωστά βήματα.

Συνεπώς, εστιαζόμαστε σε αυτό που θέλουμε να μάθουμε προσπαθώντας παράλληλα να κατανοήσουμε τη βασική ιδέα. Το γενικό πλαίσιο, όχι μόνο πως να χρησιμοποιήσουμε κάτι αλλά πότε πρέπει και που.

*Πρέπει να ασχοληθεί κανείς μόνος του για να μάθει πραγματικά κάτι. Για παράδειγμα, να επιλύσει ένα μαθηματικό πρόβλημα αφού έχει δει την λύση, αυτό τον βοηθά.

Εν τούτοις, καμιά φορά ενίοτε πιστεύουμε πως μάθαμε κάτι ενώ αυτό δε συνέβη. Για παράδειγμα έχουμε διαβάσει μια μέρα πριν την εξέταση και τα θυμόμαστε όλα μέχρι τη στιγμή της εξέτασης, μετά την εξέταση όμως ξεχνάμε τα περισσότερα αν όχι όλα.

Για να μαθαίνουμε καλύτερα μπορούμε να κάνουμε τα εξής:

   -Να ξανακαλέσουμε κάτι στη μνήμη μας, κάτι που μόλις διαβάσαμε, ενώ κοιτάμε αλλού (καλύτερη μέθοδος σύμφωνα με έρευνες). Ο χρόνος θα είναι πιο αποτελεσματικός. Το να ξαναδιαβάζει κάποιος κάτι είναι καλό μόνο στην περίπτωση των διαδοχικών επαναλήψεων μέσα σε μια εβδομάδα, όχι σε μια μέρα. Επίσης, η υπογράμμιση θα πρέπει να γίνεται προσεχτικά και στο ελάχιστο, ενώ λέξεις/φράσεις και σημειώσεις στο περιθώριο είναι σημαντικότατες καθώς συνθέτουν ιδέες.

   -Να τεστάρουμε τον εαυτό μας αν έχουμε πιάσει την ιδέα.

   -Να εκμεταλλευόμαστε την αξία του να κάνουμε λάθη. Μας βοηθάνε να κλείσουμε κενά και να αντιληφθούμε τη ροή.

*Συμβουλή: το να ξανακαλέσουμε κάτι στη μνήμη μας σε διαφορετικό περιβάλλον από αυτό στο οποίο μελετάμε ενισχύει την κατανόηση.

~Βλέποντας την Μεγάλη Εικόνα

Η μάθηση γίνεται πιο εύκολη όταν το αντικείμενο που μαθαίνουμε μας είναι ενδιαφέρον. Γενικότερα, η μάθηση μπορεί να γίνει παιχνίδι όταν ασχολούμαστε με κάτι που αγαπάμε.

Πολλά πράγματα μας συμβαίνουν ωστόσο κατά τη διαδικασία της μάθησης και μερικά από αυτά αφορούν τη βιοχημεία μας. Πιο συγκεκριμένα, τα νευρικά μας πρότυπα επηρεάζονται άμεσα από τους λεγόμενους νευροδιαβιβαστές οι οποίοι είναι χημικές ουσίες όπως η ακετυλοχολίνη,η ντοπαμίνη και η σεροτονίνη.

   -Η ακετυλοχολίνη σχετίζεται με την εστιασμένη σκέψη και τις νέες πληροφορίες που αποθηκεύονται στην μακροπρόθεσμη μνήμη.

   -Η ντοπαμίνη σχετίζεται με το κίνητρο, το ασυνείδητο και τις ανταμοιβές στη μάθηση. Για παράδειγμα, ντοπαμίνη εκρήγνυται όταν παίρνουμε απροσδόκητες ανταμοιβές. Έχει σημαντική επίδραση στη μάθηση και φαίνεται να επηρεάζει τον τρόπο που αποφασίζουμε. Η απώλειά της οδηγεί στο να καταρρίπτονται τα κίνητρα, αφού χάνεται το ενδιαφέρον σε πάρα πολλά πράγματα που κάποτε μας έδιναν ευχαρίστηση. Η μεγαλύτερη απώλειά της μπορεί να οδηγήσει ακόμη και σε Parkinson.
Ενώ, αν δεν έχουμε καθόλου από αυτήν, μπορούμε να βρεθούμε στην κατάσταση της κατατόνιας, δηλαδή, μια κατάσταση πλήρους αδράνειας.

   -Η σεροτονίνη σχετίζεται με την κοινωνική ζωή. Τα αρσενικά που βρίσκονται στην κορυφή της πυραμίδας τους διαθέτουν την περισσότερη από αυτήν. Ενώ, οι ριψοκίνδυνες συμπεριφορές συνδέονται με χαμηλά ποσοστά σεροτονίνης. Για παράδειγμα, οι κατάδικοι των κακουργημάτων έχουν πάρα πολύ λίγη από αυτήν.

Θα πρέπει να έχουμε στο νου μας ότι τα συναισθήματα που έχουμε σχετίζονται με τη μάθηση. Για παράδειγμα, επηρεάζουν την αντίληψη και την προσοχή μας, άρα έχουν αντίκτυπο στη μάθηση και τη μνήμη.

Κάτι άλλο που είναι εξίσου σημαντικό είναι η λεγόμενη αμυγδαλή η οποία βρίσκεται κι αυτή στον εγκέφαλο. Είναι ένα κεντρικό σύστημα στο οποίο η γνωστική λειτουργία και τα συναισθήματα ολοκληρώνονται αποτελεσματικά. Ενώ αξίζει να αναφερθεί και ο ιππόκαμπος του εγκεφάλου ο οποίος σχετίζεται με τη μεταφορά πληροφοριών από τη βραχυπρόθεσμη στη μακροπρόθεσμη μνήμη.

Μια χαρούμενη αμυγδαλή κάνει τον μαθητή πιο αποτελεσματικό.

Το ωραίο με τα νευρικά πρότυπα είναι το γεγονός ότι μας βοηθάνε σε διάφορους τομείς και όχι μόνο σε έναν. Για παράδειγμα, νευρικά πρότυπα σχετικά με την επιστήμη των μαθηματικών μπορούν να μας βοηθήσουν και σε άλλους τομείς. Ουσιαστικά εφαρμόζουμε κάτι που μάθαμε, και από την θεωρία περνάμε στην πράξη.

Για την επίλυση προβλημάτων υπάρχουν δύο τρόποι:

   -Ο ακολουθητικός, όταν από το ένα βήμα πάμε στο άλλο με λογική ακολουθία (εστιασμένος)
   -Η ολιστική διαίσθηση (δημιουργική διάχυτη σκέψη - διαφορετικές εστιασμένες σκέψεις)

*Τα πιο δύσκολα προβλήματα επιλύονται με το 2ο τρόπο.

Η  κ.Barbara μας λέει να έχουμε στο νου μας τον νόμο του serendipity. Είναι ένας νόμος ο οποίος λέει πως κάνοντας κάτι μπορεί να συμβεί και κάτι άλλο (θετικό) με τυχαίο τρόπο. Γι'αυτό η θεά τύχη ευνοεί αυτούς που προσπαθούν.

Μερικά από τα εμπόδια που ενδεχομένως μπορούν να μπουν στο δρόμο προς την μάθηση είναι τα ακόλουθα:

   -Overlearning: όταν κάποιος συνεχίζει να μελετά κάτι το οποίο ήδη έχει μάθει. (Άξιο χρήσης όταν έχει να κάνει με θέματα όπως οι δημόσιες ομιλίες.) Μπορεί να οδηγήσει σε σπατάλη του χρόνου μελέτης.

   -Einstellung: ουσιαστικά πρόκειται για ένα σύνολο σκέψεων ή και μόνο μια σκέψη η οποία μας εμποδίζει να βρούμε καλύτερη λύση σε ένα πρόβλημα, στέκεται δηλαδή μπροστά μας ως εμπόδιο.

*Μερικές φορές θα πρέπει να ξεμάθουμε κάτι που ξέρουμε για να μάθουμε κάτι νέο. Δε θα πρέπει να πέφτουμε στο λάθος του να θέλουμε να μπούμε στα βαθιά χωρίς να έχουμε μάθει κολύμπι. Είναι πολύ σημαντικό και στη μάθηση αλλά και στη ζωή μας να μπορούμε να βρούμε πραγματικές λύσεις.

Από την άλλη μπορούν να προκύψουν και ευκολίες:

   -Deliberate practice: η σκόπιμη ενασχόληση κατά την αρχή του πιο δύσκολου θέματος. (Είναι η διαφορά του καλού και του άριστου μαθητή, οι πιο πολλοί στοχεύουμε πρώτα στα εύκολα κι αυτό φαίνεται να είναι λάθος.)

   -Interleaving: όταν έχουμε τη βασική ιδέα σε ένα αντικείμενο μελέτης καλό θα είναι να δοκιμάζουμε να λύσουμε προβλήματα και σε άλλους τομείς.

*Θα πρέπει να προσέξουμε και να μάθουμε όχι μόνο πως να χρησιμοποιούμε κάτι αλλά επίσης πότε και που πρέπει. Έτσι χτίζεται η δημιουργικότητα. Καλό είναι, επίσης, να αφήνουμε για λίγο την πράξη και την επανάληψη και να σκεφτόμαστε πιο ανεξάρτητα.

Μόλις τελειώσαμε και τη δεύτερη ενότητα, δείτε μια ωραία εικόνα... :)

Οι επόμενες δύο ενότητες, έρχονται.... προσεχώς!